Union Budget 2023-24: अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी आज संसदेत देशाचा अर्थसंकल्प सादर केला. काही महिन्यांपूर्वीच देशाला हायड्रोजन पॉवर बनवण्यासाठी मोदी सरकारने महत्त्वाचे पाऊल उचलले आहे. याअंतर्गत सरकारने नवीन ग्रीन हायड्रोजन धोरण तयार केले आहे. याच ग्रीन हायड्रोजन मिशनसाठी आर्थिक वर्ष २०२३-२४ च्या अर्थसंकल्पात २०३० पर्यंत ५० लाख टन ग्रीन हायड्रोजन उत्पादनाचे लक्ष्य निर्मला सीतारामन यांनी जाहीर केलंय. पेट्रोल डिझेलला पर्याय म्हणून ग्रीन हायड्रोजनचा वापर करता येणार आहे. या मिशनसाठी सरकार वेगाने हालचाल करत असून या ग्रीन हायड्रोजनमुळे तुमच्या जीवनात काय फरक पडेल, ते ही जाणून घ्या…
देशाचे सरकार ग्रीन हायड्रोजन मिशनवर सतत काम करत आहे. यावेळी अर्थसंकल्पातही याबाबत मोठी घोषणा करण्यात आली आहे. अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी अर्थसंकल्प सादर करताना सांगितले की, सरकार हरित क्रांतीसाठी सतत काम करत आहे. यासाठी राष्ट्रीय हरित हायड्रोजन अभियान सुरू करण्यात आले आहे. ग्रीन हायड्रोजन मिशनसाठी सरकारने १९,७४४ कोटी रुपये मंजूर केले आहेत.
ऊर्जास्रोतांबाबत सरकार गंभीर असून पेट्रोल-डिझेल, कोळसा किंवा इतर जीवाश्म स्रोतांवरील अवलंबित्व कमी करू इच्छित असल्याचे अर्थमंत्र्यांनी सांगितले. यासाठी सरकारने राष्ट्रीय हरित हायड्रोजन मिशनला औपचारिक मान्यता दिली आहे. यामुळे जीवाश्म इंधनावरील आपले अवलंबित्व कमी होईल. २०३०पर्यंत ग्रीन हायड्रोजनची मागणी निर्माण करणे, उत्पादन, वापर आणि निर्यातीसाठी सुविधा उपलब्ध करून देणे आणि आठ लाख कोटी रुपयांहून अधिक गुंतवणूक वाढवणे हे सरकारचं टार्गेट ठरलं आहे.
ग्रीन हायड्रोजन म्हणजे काय?
ग्रीन हायड्रोजन हे सर्वात स्वच्छ इंधन मानलं जातं. हे इंधन वापरल्याने कोणताही कार्बन फूटप्रिंट शिल्लक राहत नाही. हायड्रोजन निसर्गात अगदी सहज सापडतो, इतर घटकांच्या कॉम्बिनेशमध्ये हे इंधन उपलब्ध आहे. पाण्याप्रमाणे ते ऑक्सिजनसह उपलब्ध असतो. म्हणजेच, ते पाण्यापासून वेगळे केले जाऊ शकते. या प्रक्रियेला इलेक्ट्रोलिसिस म्हणतात.
वारा, पाणी किंवा सौर ऊर्जा यांसारख्या अक्षय ऊर्जा वापरून, पाण्याचे हायड्रोजन आणि ऑक्सिजनमध्ये विभाजन केले जाते आणि हायड्रोजन काढला जातो, त्याला ग्रीन हायड्रोजन म्हणतात. ग्रीन हायड्रोजन उत्पादनामध्ये राखाडी हायड्रोजनपेक्षा लक्षणीय प्रमाणात कार्बन उत्सर्जन कमी होते.
राष्ट्रीय हरित हाइड्रोजन मिशन के बल पर अल्‍प कार्बन अर्थव्‍यवस्‍था की दिशा में आगे बढ़ने की सुविधा; भारत ने 2030 तक 5 एमएमटी के वार्षिक उत्पादन का लक्ष्य निर्धारित किया
विवरणः https://t.co/5X5oZG7Xih#AmritKaalBudget | #UnionBudget2023 | #Budget2023 pic.twitter.com/F1Xpexlqj1
— पीआईबी हिंदी (@PIBHindi) February 1, 2023
ग्रीन हायड्रोजनचा वापर विद्युतीकरणासाठी कठीण असलेल्या भागांना डीकार्बोनाइज करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. जसे की स्टील उत्पादन, सिमेंट उत्पादन इ. असे केल्याने हवामानातील बदल मर्यादित होण्यास मदत होईल. सध्या तेल शुद्धीकरण, पोलाद, खते, मोठ्या प्रमाणात रसायने अशा मोठ्या उद्योगांमध्ये हायड्रोजनचा वापर केला जातो. त्यांच्या कार्बन उत्सर्जनाची भरपाई करण्यासाठी CNG आणि PNG सोबत मिश्रण करणे हा एक महत्त्वाचा उपाय आहे.
तुमच्या जीवनात काय बदल होईल?
ग्रीन हायड्रोजनचे अनेक उपयोग आहेत. ते उद्योगांमध्ये वापरले जाऊ शकतात. त्याच बरोबर ते सध्याच्या गॅस पाइपलाइनमध्ये साठवले जाऊ शकते आणि घरगुती उपकरणांना वीज देण्यासाठी वितरित केले जाऊ शकते. ते अक्षय ऊर्जा वाहतूक करू शकते, जसे की अमोनिया सारख्या वाहकामध्ये रूपांतरित करणे, शिपिंगसाठी झिरो-कार्बन इंधन.
ग्रीन हायड्रोजन हा कार्बन-मुक्त आणि मोबाईल उर्जा स्त्रोत आहे जो विद्युतीकरणास पूरक ठरू शकतो. हायड्रोजनचा वापर विद्युत उपकरणांसाठी इंधन म्हणून केला जाऊ शकतो. त्यातून इलेक्ट्रिक वाहनेही धावू शकतात.
विशेष बाब म्हणजे बॅटरींप्रमाणे हायड्रोजन इंधन पेशींना रिचार्ज करण्याची गरज नसते आणि जोपर्यंत त्यांच्याकडे हायड्रोजन इंधन असते तोपर्यंत ते खाली जात नाहीत.
