नवी दिल्ली – क्षयरोग (टीबी) हा एक प्राणघातक रोग आहे जो दरवर्षी जगभरात लाखो लोकांचा बळी घेतो. एका आकडेवारीनुसार, 2021 मध्ये एकूण 1.6 दशलक्ष (1.6 दशलक्ष) लोक क्षयरोगाने मरण पावले, टीबी हे जगभरातील मृत्यूचे 13 वे प्रमुख कारण आहे. भारताने 2025 पर्यंत क्षयरोगाचे उच्चाटन करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले होते, परंतु वास्तविक परिस्थिती निर्धारित लक्ष्यापेक्षा खूप दूर आहे.
वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) ने क्षयरोग (टीबी) ला जगातील सर्वात घातक संसर्गजन्य रोगांमध्ये स्थान दिले आहे. 2022 मध्ये भारतात एकूण 21.42 लाख क्षयरोगाच्या रुग्णांची नोंद झाली, त्यापैकी 72,878 प्रकरणे एकट्या तेलंगणामध्ये नोंदवली होती. दुसरीकडे, राष्ट्रीय स्तरावर 2022 मध्ये देशात क्षयरोगाच्या एकूण रुग्णांमध्ये 13 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. या आकडेवारीने अनेक प्रश्न उपस्थित केले आहेत.
शुक्रवारी जाहीर झालेल्या वार्षिक टीबी अहवालानुसार 2021 च्या तुलनेत 2022 मध्ये क्षयरोगाच्या प्रकरणांमध्ये 13 टक्के वाढ दिसून आली. अहवालानुसार, 2020 आणि 2021 मध्ये क्षयरोगाच्या रुग्णांमध्ये काही प्रमाणात घट झाली असली तरी पुढील वर्षी त्यात वाढ झाली आहे. अलीकडेच पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी क्षयरोगाबद्दल जनजागृती करण्यासाठी आणि फुफ्फुसांवर परिणाम करणाऱ्या रोगाचा प्रसार रोखण्यासाठी टीबीमुक्त पंचायत उपक्रम सुरू केला आहे.
सन 2022 मध्ये, दिल्लीमध्ये (प्रति लाख लोकसंख्येमागे 546) आणि सर्वात कमी केरळमध्ये (प्रति लाख लोकसंख्येमध्ये 67) टीबीचे सर्वाधिक रुग्ण आढळले. एकूण प्रकरणांपैकी, सुमारे 39% महिला होत्या, 5.6% मुले (14 वर्षांपेक्षा कमी किंवा समान) होती तर 55 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाच्या लोकांमध्ये ही संख्या 23.6% होती.
दुसरीकडे, राज्यातील क्षयरोग (टीबी) दूर करण्याच्या वचनबद्धतेला प्रोत्साहन दिल्याबद्दल केंद्र सरकारकडून आसामच्या आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण विभागाचा सत्कार करण्यात आला आहे. राष्ट्रीय क्षयरोग निर्मूलन कार्यक्रम (NTEP) अंतर्गत दोन जिल्ह्यांतील क्षयरोगाची प्रकरणे कमी करण्यात आसामला यश आले आहे.
बोंगाईगाव जिल्ह्याला क्षयरोगाच्या रुग्णांमध्ये 40 टक्के घट झाल्याबद्दल रौप्य तर कोक्राझार जिल्ह्याला 20 टक्के घट झाल्याबद्दल कांस्यपदक मिळाले. देशाला टीबीमुक्त करण्यासाठी प्रत्येकाने मदत करणे गरजेचे आहे, असे आरोग्य तज्ज्ञ डॉ. क्षयरोगाचा संसर्ग खोकताना आणि शिंकताना बाहेर पडणाऱ्या थेंबांद्वारे एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीमध्ये पसरतो. क्षयरोगाच्या लक्षणांमध्ये सौम्य ताप, रात्री घाम येणे, वजन कमी होणे, भूक न लागणे, श्वास लागणे आणि छातीत दुखणे यांचा समावेश होतो. या गंभीर आजाराचा देशातून उच्चाटन करण्यासाठी संसर्ग रोखणे, लक्षणे लवकर ओळखणे आणि त्यावर उपचार करणे आवश्यक आहे.
