नवी दिल्ली : देशाच्या संसदेच्या नव्या वास्तूचं राष्ट्रपतींना या उद्घाटन सोहळ्याचं निमंत्रण नाही तसचं, राष्ट्रपतींच्या हस्ते उद्घाटन होत नसल्यामुळे 20 विरोधी पक्षांनी या सोहळ्यावर बहिष्कार घातल्यामुळे गेल्या काही दिवसांपासून नवीन संसद भवन चर्चेत होते. पण पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी आज (28 मे) संसदेच्या नवीन इमारतीचे उद्घाटन करताना लोकसभेच्या दालनात ऐतिहासिक सेंगोलचीही स्थापना केली. (Inauguration of New Parliament: PM Modi bows to Gandhi, performs Havan Puja, prostrates Sengol)
गेल्या काही दिवसांपासून सेंगोलवरून सुद्धा सत्ताधारी आणि विरोधकांमध्ये आरोप-प्रत्यारोप होताना दिसले. त्यामुळे राजेशाहीचे प्रतीक असलेल्या या राजदंडाचे महत्त्व इतके का? असा प्रश्न सर्वांना पडला होता. पण संगोलला इतक महत्त्व यासाठी आहे, कारण ब्रिटिश राजवटीतून सत्ता मिळवताना देशाचे पहिले पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांच्याकडे सेंगोल सुपूर्द करण्यात आला होता. गृहमंत्री अमित शहा यांनी यापूर्वी जयराम रमेश यांच्या आरोपांना प्रतिउत्तर देताना भारतीय संस्कृतीत विशेषत: तमिळ संस्कृतीत सेंगोलची महत्त्वाची भूमिका अधोरेखित केली होती.
आज का दिन हम सभी देशवासियों के लिए अविस्मरणीय है। संसद का नया भवन हम सभी को गर्व और उम्मीदों से भर देने वाला है। मुझे पूर्ण विश्वास है कि यह दिव्य और भव्य इमारत जन-जन के सशक्तिकरण के साथ ही, राष्ट्र की समृद्धि और सामर्थ्य को नई गति और शक्ति प्रदान करेगी। pic.twitter.com/aOReN4JiF4
— Narendra Modi (@narendramodi) May 28, 2023
सेंगोल सत्ता सोपवण्याचे प्रतीक
भारतातील सेंगोल राजदंडाचा इतिहास प्राचीन काळापासून शोधला जाऊ शकतो. सेंगोल राजदंडाचा पहिला ज्ञात वापर मौर्य साम्राज्याने (322-185 BCE) केला होता. मौर्य सम्राटांनी त्यांच्या विशाल साम्राज्यावर त्यांचा अधिकार दर्शविण्यासाठी सेंगोल राजदंडाचा वापर केला. गुप्त साम्राज्य (320-550 AD), चोल साम्राज्य (907-1310 AD) आणि विजयनगर साम्राज्य (1336-1646 AD) यांनी देखील सेंगोल राजदंड वापरला होता. सेंगोल राजदंड हा मुघल साम्राज्यात (१५२६-१८५७) वापरण्यात आला होता. त्यानंतर मुघल सम्राटांनी विशाल साम्राज्यावर त्यांचा अधिकार दर्शविण्यासाठी सेंगोल राजदंडाचा वापर केला. ब्रिटीश ईस्ट इंडिया कंपनीने (१६००-१८५८) भारतावरील अधिकाराचे प्रतीक म्हणून सेंगोल राजदंड देखील वापरला होता.
संस्कृतमध्ये सांकूपासून सेंगोल
सेंगोल हा संस्कृत शब्द “संकु” पासून आला आहे, ज्याचा अर्थ “शंख” आहे. हिंदू धर्मातील शंख ही एक पवित्र वस्तू आहे आणि ती बहुधा सार्वभौमत्वाचे प्रतीक म्हणून वापरली जाते. सेंगोल राजदंड हे भारतीय सम्राटाच्या सामर्थ्याचे आणि अधिकाराचे प्रतीक होते. हे सोन्याचे किंवा चांदीचे बनलेले होते आणि बहुधा मौल्यवान दगडांनी सजवलेले होते. सेंगोल राजदंड सम्राट औपचारिक प्रसंगी घेऊन जात असे आणि त्याचा वापर त्याच्या अधिकाराचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी केला जात असे.
1947 नंतर वापरात नव्हते
1947 मध्ये भारतीय स्वातंत्र्यानंतर, सेंगोल राजदंड भारत सरकारने वापरले नव्हते. तथापि, सेंगोल राजदंड अजूनही भारतीय राजाच्या सामर्थ्याचे आणि अधिकाराचे प्रतीक आहे. हे भारताच्या समृद्ध इतिहासाची आठवण करून देणारे आहे आणि ते देशाच्या स्वातंत्र्याचे प्रतीक आहे.
सेंगोल हे अलाहाबाद संग्रहालयात ठेवण्यात आले होते
अलाहाबाद संग्रहालयात दुर्मिळ कला संग्रह म्हणून ठेवलेली सोन्याची काठी आत्तापर्यंत नेहरूंची सोन्याची काठी म्हणून ओळखली जात आहे. अलीकडेच चेन्नईच्या एका गोल्डन कोटिंग कंपनीने अलाहाबाद म्युझियम प्रशासनाला या काठीची महत्त्वाची माहिती दिली होती. गोल्डन ज्वेलरी कंपनी VBJ (Voommidi Bangaru Jewellers) असा दावा करते की त्यांच्या वंशजांनी हा राजदंड 1947 मध्ये शेवटच्या व्हाईसरॉयच्या विनंतीवरून बनवला होता.
