प्राईस वॉटर कुपर्स ही सेवाक्षेत्रातली जागतिक स्तरावरील द्वितीय क्रमांकाची तसेच लेखा क्षेत्रातील जगातील चार दिग्गज संस्थांपैकी एक संस्था आहे, हया संस्थेला पी डब्ल्यू सी (PwC) हया लघु नामाने ओळखले जाते. चालू वर्षाच्या (2023) सुरवातीला पी डब्ल्यू सी या संस्थेने ज्या कंपन्या जागतिक अर्थकारणावर प्रभाव पाडू शकतात अशा काही कंपन्यांच्या मुख्य कार्यकारी अधिकार्‍यांचे 26 वे सर्वेक्षण केले. पी डब्ल्यू सी च्या या सर्वेक्षणात जगातील 105 राष्ट्रे आणि कंपन्यांच्या 4410 मुख्य कार्यकारी अधिकार्‍यांनी (सी ई ओ) अर्थकारणाविषयी आपली मते नोंदवली. जवळपास चाळीस टक्के सी ई ओं च्या मते जर त्यांच्या देशाची आर्थिक परिस्थिती अशीच चालू राहिली तर त्यांच्या कंपन्या येत्या दहा वर्षात तग धरू शकतील का नाही हे सांगता येणही कठीण असल्याच मत व्यक्त केलं. कित्येक सी ई ओं ना तर असं वाटत की येत्या दशकात कंपनीच्या भवितव्यासाठी व्यवसायाची पुनर्रचना करणे हा एक अवघढ निर्णय आहे तर 75 % सी ई ओं ना असं वाटत की येत्या वर्षात कंपनीची खालावत जाणारी परिस्थिती रोखणे हे एक मोठे आव्हान आहे. थोडक्यात जागतिक आर्थिक व्यवस्था विस्कळीत होत चालली आहे परंतू हया अवस्थेचा परमबिंदू केव्हा गाठला जाईल हे निश्चित सांगता येत नाही.
जागतिक राजकीय परिस्थिती ……
जागतिकीकरणानंतर जगातील सर्वच राष्ट्रे एकमेकाजवळ जवळ आली आणि एकमेकांवरचे अवलंबित्व वाढले. त्यामुळेच ज्यावेळेस अमेरिकेत ट्वीन टॉवर वर हल्ला झाला त्याचा परिणाम भारतीय शेअर बाजारावरही झाला. रशियाच्या विभाजणानंतर काही काळ अमेरिका एकमेव महासत्ता म्हणून उरली असं वाटत असताना चीनणे रशियाची जागा घेण्यास सुरुवात केली. चीनचे आक्रमक आर्थिक धोरण हे अमेरिकेच्या वर्चस्वाला एकप्रकारे कडवे आव्हान देत आहे. चीन सातत्याने शक्तिप्रदर्शन करत आहे तर अमेरिकेकडे भविष्याबाबतचे निश्चित असे काहीही धोरण नाही. जापान, तैवान, व्हिएतनाम आदी देशांच्या हवाई क्षेत्रात चीन जाणीवपूर्वक घुसखोरी करत आहे.
नॉर्थ कोरिया आणि अमेरिकेमधील तणाव दिवसेंदिवस वाढतच चालला आहे तर इराण अमेरिकेच्या संबंधातही विशेष सुधारणा दिसून येत नाही. अमेरिकेचे तैवान, दक्षिण कोरिया यांचेशी वाढत्या मैत्रीच्या संबंधामुळे चीन अस्वस्थ होत आहे त्यातूनच चीनणे दक्षिण कोरियाच्या कंपन्यांवर बंदी घातली. तैवान स्वतःला जरी स्वतंत्र देश समजत असला तरी चीन ही बाब मानायलाच तयार नाही, चीन आजही तैवानला आपल्या देशाचा भाग समजतो. चीनचे धोरण आधीपासून सम्राज्यवादी राहिले आहे. भारताच्या क्षेत्रातही चीनची अधून मधून घुसखोरी चालूच आहे. अफगाणिस्तान मधे पुन्हा स्थापित झालेले तालीबानचे सरकार ही मानवी हक्काना आव्हान देणारी घटना आहे.
म्यानमार मधे नॅशनल लीग फॉर डेमोक्रसी (एन एल डी) या सत्ताधारी पक्षाविरुद्ध 1 फेब्रुवारी 2021 रोजी लष्कराने उठाव करून सत्ता हाती घेतली. तत्कालीन म्यॅनमारचे प्रभारी अध्यक्ष मिन्त स्वे यांनी आणीबाणी घोषित करून सत्ता म्यानमार लष्कर (तत्मादव) कमांडर इन चीफ मिन ऑन्ग लायेंग यांच्याकडे सोपवली. हया घटनेचे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर पडसाद उमटले मात्र दक्षिण पूर्व आशिया राष्ट्र संघाने ही म्यॅनमारची अंतर्गत बाब म्हणून हात वर केले. रशियाच्या विभाजना नंतर स्वतंत्र झालेल्या आर्मेनिया आणि अझरबैजान यामधली धुग धुग ही अधून मधून युद्धाच्या रूपाने व्यक्त होताना दिसत आहे, तर बेलारुस मधे अवैध मार्गाने निवडून आलेले राष्ट्राध्यक्ष वेलाशेंको विरुध्द जनता रत्यावर उतरली होती.
नाटो राष्ट्रे आणि युक्रेन मधील वाढत्या संबंधाची दखल घेऊन रशिया ने आक्रमक भूमिका घेतली. युक्रेनला व नाटो सदस्य राष्ट्रांना धमक्या देऊनही विशेष फरक पडत नाही असे निदर्शनास आल्यानंतर रशियाचे राष्ट्रप्रमुख व्लादिमीर पुतीन यांनी युक्रेन वर थेट हल्ला केला आणि रशिया युक्रेन युद्धाला सुरुवात झाली. नाटो राष्ट्रांनी युक्रेनला समर्थन दिले व मदतही करत आहेत तर चीनणे रशियाला एकप्रकारे मूक संमती दिली आहे. रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतीन यांनी याआधी देशांतर्गत संसदीय कायद्यात बदल करून रशियाचे प्रमुखपद कायमस्वरूपी आपल्या नावे केले आहे.
इस्राएल आणि अरब राष्ट्रांमध्ये ही तूरळक युद्धे होत होती मात्र आता त्याची वारंवारीता वाढली आहे. इस्राएल ला आता केवळ अरब राष्ट्रे हिच एक समस्या नसून अस्थिर सरकार ही त्याहीपेक्षा मोठी समस्या आहे. बहुतांश राष्ट्रातील सरकारे हुकूमशाही पद्धतीने कारभार चालवत आहे जसे रशिया, चीन, म्यानमार, तूर्कस्थान, इराण, सौदी अरेबिया, उत्तर कोरिया, बेलारुस आदी.
जागतिक हवामान आणि स्वस्थ्य …..
जागतिक तापमानात होणारी वाढ, पूर, भूकंप, सततचे येणारे नवनवे साथीचे रोग यांनी हवामानाची आणि स्वास्थ्याची घडी विस्कटली आहे. गेल्यावर्षी युरोपात आलेली उष्णतेची लाट हे एक जागतिक तापमानवाढीचे स्पष्ट संकेत आहेत. कोरोना, इबोला, बर्ड फ्ल्यू, झिका, मंकी पॉक्स आदी सारख्या जागतिक साथीच्या रोगांनी तर उच्छाद मांडला आहे. आपल्या देशातही हया रोगांनी थैमान घातलं होतं. मोसमी प्रदेशात सुद्धा मोसमा प्रमाणे वृष्टी होईलच याची शाश्वती नाही त्यामुळे पिकांच्या उत्पादनावर विपरीत परिणाम होत आहे.
जागतिक पातळीवर निर्माण झालेली अस्थिरता एंट्रॉपी या शास्त्रीय सज्ञेची आठवण करून देते. एंट्रॉपी ही एक शास्त्रीय संकल्पना पदार्थाच्या गणनिय भौतिक गुणधर्माशी संबंधित आहे. एंट्रॉपी ही संकल्पना बहुतकरून पदार्थाच्या विस्कळीत, विखूरलेल्या किंवा अनिश्चित पणाशी संबंधित आहे. उष्णतेसंबंधी शास्त्रीय विश्लेषण करताना प्रामुख्याने हया शास्त्रीय सज्ञेचा वापर केला जातो मात्र इतरही विषयांमध्ये जसे जैव, भौतिक, रसायन, जिवन, विश्वउत्पत्तीशास्त्र, अर्थशास्त्र, हवामानशास्त्र, वातावरणातील बदल, माहिती तंत्रज्ञान आदी क्षेत्रात हया शास्त्रीय सज्ञेचा वापर केला जातो.
एंट्रॉपी म्हणजे सुसंघटित स्थिती पासून पूर्णपणे असंघटित अथवा विस्कळीत पणाच्या दिशेने झालेला प्रवास, मात्र विस्कळीत पणाचा उच्च बिंदू केव्हा गाठला जाईल याची वाट पाहणं एवढंच आपल्या हातात आहे कारण त्यानंतर परत संघटिततेकडे प्रवास सुरु होतो हा निसर्ग नियम आहे.
– प्रशांत कळवणकर
