-ज्योती हांडगे
आजकाल सायबर गुन्ह्यांमध्ये क्रेडिट कार्ड क्लोनिंग हा एक गंभीर आणि वाढत चाललेला धोका आहे. डिजिटल पेमेंट्स आणि ऑनलाईन व्यवहारांच्या वाढीमुळे क्रेडिट कार्ड आणि डेबिट कार्ड वापरणारे लोक मोठ्या प्रमाणावर वाढले आहेत. याचाच फायदा घेऊन सायबर गुन्हेगार कार्डची माहिती चोरण्यासाठी विविध प्रकारचे फसवेगिरीचे तंत्र वापरतात, ज्यामुळे व्यक्तींचे आर्थिक नुकसान होत आहे.
क्रेडिट कार्ड क्लोनिंग म्हणजे काय? क्रेडिट कार्ड क्लोनिंग म्हणजे खरेदीदाराचे क्रेडिट किंवा डेबिट कार्ड चोरी करून त्याची माहिती मिळवून त्याचा क्लोन तयार करणे. सायबर गुन्हेगार कार्डधारकाची वैयक्तिक माहिती, कार्ड नंबर, CVV (कार्ड व्हॅलिडेशन व्हॅल्यू) आणि इतर तपशील मिळवून त्याच कार्डचे एक फेक व्हर्जन तयार करतात. हे फेक कार्ड बँकिंग व्यवहार, खरेदी किंवा इतर आर्थिक व्यवहारांसाठी वापरले जाते.
क्रेडिट कार्ड क्लोनिंग प्रक्रिया साधारणतः तीन प्रमुख टप्प्यांमध्ये होते:
१. कार्ड माहिती चोरी करणे: सायबर गुन्हेगार एटीएम मशीन, POS (पॉइंट ऑफ सेल) टर्मिनल्स किंवा ऑनलाईन फिशिंग हल्ल्यांचा वापर करून कार्डधारकाचे तपशील चोरी करतात. त्यासाठी ते मॅलवेयर किंवा स्पायवेअर वापरू शकतात, जे कार्डधारकांच्या डिव्हाईसवर लपवलेले असतात.
२. कार्ड क्लोन तयार करणे: एकदा कार्डाची माहिती मिळाल्यावर, सायबर गुन्हेगार त्याचे क्लोन तयार करतात. ह्याद्वारे कार्डधारकाच्या खात्यातून अनधिकृत रक्कम काढणे किंवा त्याचा वापर करणे शक्य होते.
३. व्यवहार करणे: क्लोन कार्ड तयार झाल्यानंतर, त्याचा वापर सायबर गुन्हेगार विविध फसवणूक करणार्या ऑनलाईन प्लॅटफॉर्म्सवर किंवा भौतिक स्टोअर्समध्ये व्यवहार करण्यासाठी करतात. यामुळे कार्डधारकाला मोठे आर्थिक नुकसान होऊ शकते.
क्रेडिट कार्ड क्लोनिंगचे परिणाम : क्रेडिट कार्ड क्लोनिंगचे परिणाम केवळ आर्थिक नुकसानापर्यंतच सीमित नाहीत. यामुळे व्यक्तीच्या मानसिक स्थितीवरही परिणाम होऊ शकतो. कार्डधारकांना त्यांच्या खात्यामध्ये अचानक होणार्या अनधिकृत खरेदीसाठी जबाबदार ठरवले जातात. त्यामुळे त्यांचा अमूल्य वेळ आणि मानसिक ऊर्जा वाया जाते. याशिवाय, त्यांची वैयक्तिक माहिती चोरी होऊन भविष्यातील फसवणूक आणि आणखी गंभीर धोके निर्माण होऊ शकतात.
क्लोनिंग टाळण्यासाठी महत्त्वाचे उपाय:
१. सुरक्षितता सुनिश्चित करणे: कार्ड वापरण्यापूर्वी त्या प्लॅटफॉर्मची सुरक्षा तपासणे आवश्यक आहे. SSL (Secure Sockets Layer) प्रमाणपत्र असलेल्या वेबसाईटवरच व्यवहार करावेत.
२. पासवर्ड आणि पिन सुरक्षित ठेवणे: आपल्या कार्डवरील पिन आणि पासवर्ड इतरांपासून सुरक्षित ठेवणे आवश्यक आहे. सार्वजनिक ठिकाणी आपले पिन टाकणे टाळा.
३. स्मार्टफोन आणि संगणकाचे संरक्षण: आपल्याकडे असलेल्या स्मार्टफोन, संगणक किंवा इतर डिजिटल डिव्हाईसवर अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर वापरणे आणि नियमित अपडेट करणे आवश्यक आहे.
४. एटीएम आणि OPS मशीनची तपासणी: एटीएम किंवा OPS टर्मिनलचा वापर करताना त्यातील कुठलीही अनोळखी उपकरणे किंवा स्कॅनर्स तपासणे गरजेचे आहे.
५. कडेकोट सतर्कता: आपल्या कार्डाची व माहितीची सतत देखरेख करणे महत्त्वाचे आहे. एखादी संशयास्पद वस्तू दिसल्यास त्वरित बँकेशी संपर्क साधा.
क्रेडिट कार्ड क्लोनिंग हा एक गंभीर सायबर गुन्हा आहे. तो व्यक्तीच्या आर्थिक सुरक्षेला धोका पोहचवतो. यामुळे आर्थिक, मानसिक आणि सामाजिक पातळीवर मोठे नुकसान होऊ शकते. सायबर गुन्हेगारांना रोखण्यासाठी आणि क् क्लोनिंगपासून बचाव करण्यासाठी नागरिकांनी जागरूक राहणे आवश्यक आहे. यासाठी बँकांनीही आपल्या ग्राहकांसाठी सुरक्षितता उपाय सुचवणे आणि जनजागृती करणे आवश्यक आहे.
-(लेखिका सायबर अभ्यासक आहेत.)