आपल्याकडे जे काही आहे त्याबद्दल आपण कधीच समाधींनी नसतो. उदाहरण द्यायचे झालेच तर, शरीराच्या आकाराचे बघा ना. आधुनिक बॉडीबिल्डिंग चे उद्गाता युजेन सँडोच्या यांनी विकसित केलेल्या ‘द ग्रीसियन आयडियल’चे अनुकरण करू शकतो किंवा चार्ल्स अटलस अका ‘ वर्ल्ड्स मोस्ट, परफेक्ट डेव्हलपड मॅन ‘सारखे दिसू नये, असं कोणाला वाटणार नाही. आपल्यातील बहुतेक जण परिपूर्ण असलेली बॉडी आणि कोरीव शरीर बनवण्याच्या प्रयत्नात आहेत. सिक्स-पॅक आणि व्ही-कट अब्स. नक्कीच, व्यायाम आणि आरोग्यातील डोस-प्रतिसाद यांच्याशी संबंधित आहे. परंतु अवास्तव टाइमलाइनपेक्षा शरीराची चरबी कमी करणे आणि स्नायूंचा समूह वाढवण्याच्या उद्देशाने, आपल्यातील काहीजण आवश्यकतेपेक्षा जास्त तास जिममध्ये घालवतात. याचा परिणाम म्हणजे थकवा, वेदना, जास्त प्रमाणात दुखापत होणे आणि काही प्रमाणात स्नायूंचा बिघाड, स्नायूंचे असंतुलन आणि इतर जोखीम, यापैकी एक गंभीर धोका ओव्हरट्रेनिंग सिंड्रोममुळे ग्रस्त होते. काही व्यायाम करणारे शरीराच्या अवयव विभाजित दिनचर्येस अनुकूल मानतात. ज्यामध्ये शरीराच्या प्रत्येक भागाचा विशिष्ट दिवसात व्यायाम केला जातो आणि नंतर विश्रांती घेतली जाते. इतर पर्यायी दिवसाची कसरत निवडतात. ज्यात पूर्ण शरीराचा वापर केला जातो आणि त्यानंतर त्याच्या परिणामांना सामोरे जावे लागते. हे लक्षात घेतले पाहिजे कि कोणतेही वर्कआऊट करण्यासाठी मूलभूत रिकव्हरी किंवा विश्रांतीचा दिवस असायला हवे. परंतु काही फिटनेस उत्साही बहुतेक वेळा त्यांच्या वर्कआउट वेळापत्रकात रिकव्हरीला महत्त्व देत नाहीत. हे लक्षात ठेवणे अत्यंत महत्वाचे आहे की जास्त कसरत केल्याने जास्त परिणाम मिळत नाही.
अधिक परिश्रम, कमी नफा
व्यायामशाळेतील अधिक मेहनत करणाऱ्यांसाठी सर्वात सामान्य समस्या म्हणजे, नियतकालिक प्रशिक्षण कार्यक्रमात भाग घेण्यास नकार देणे (व्यायाम आणि रिकव्हरीसह), परिणामी दुखापत होण्याची शक्यता वाढते. इतर प्रकारच्या वर्कआउट्समुळेही दुखापती होऊ शकतात. ट्रेडमिलवर काम करून लोक धावपटूचा गुडघा विकसित करू शकतात आणि जास्त क्रंचमुळे डिस्कची समस्या उद्भवू शकते. अतिप्रमाणात परिश्रम घेतल्यामुळे ह्रदयाच्या अॅटॅकची चर्चा बरीच वाढली आहे. मधुमेह, बीपी आणि रक्तवाहिन्यांमधील चरबी जमा करण्यासारख्या घटकांवर अवलंबून असते. जर लहान मुलाची हृदयाची पूर्व-समस्या नसल्यास सामान्यत: त्यांच्यावर त्याचा परिणाम होत नाही.
काळजी कशी घ्यावी
जेव्हा अति-प्रशिक्षणामुळे झालेल्या दुखापतींना सामोरे जावे लागते तेव्हा रिकव्हरी कालावधी हा सर्वोत्तम उपचार आहे, असे म्हटले आहे की, काही वेळा विरोधी दाहक औषधे घेणे आवश्यक असते आणि गंभीर प्रकरणांमध्ये, शस्त्रक्रिया आवश्यक असू शकते. तसेच मूत्रपिंड निकामी होऊ नये म्हणून डॉक्टरांचा सल्ला घेतला पाहिजे. शरीराचे वेगवेगळ्या भागानुसार कसरत करा; जर आपण एक दिवस तुम्ही अप्पर बॉडीचे व्यायाम करत असाल तर दुसऱ्या दिवशी लोअर बॉडीचे व्यायाम करा. पुढच्यावेळी त्या भागाचे व्यायाम करण्यापूर्वी किमान दोन ते तीन दिवस विश्रांती घ्या. दररोज समान स्नायूचे व्यायाम केल्याने वेदना होऊ शकतात.
– डॉ. पुनीत मशरू; संधिवात सल्लागार तज्ञ, जसलोक हॉस्पिटल
