निरोगी राहण्यासाठी चांगल्या आहारासोबतच चांगली झोप देखील खूप महत्त्वाची आहे. ज्याप्रमाणे आपल्या खाण्याच्या सवयींचा आपल्या आरोग्यावर थेट परिणाम होतो, त्याचप्रमाणे आपल्या झोपेचाही थेट परिणाम आपल्या आरोग्यावर होत असतो. म्हणूनच, लोकांना झोपेचे महत्त्व समजावून सांगण्यासाठी दरवर्षी ‘जागतिक झोप दिवस’ साजरा केला जातो. झोपेचे महत्त्व, त्याचा आरोग्यावर होणारा परिणाम आणि झोपेच्या चांगल्या सवयींबद्दल जागरूकता पसरवणे या उद्देशाने हा दिवस साजरा केला जातो.
या निमित्ताने आज आपण स्लीप डिसॉर्डर अर्थात झोपेचा विकार म्हणजे काय ? आणि त्याची कारणे याबद्दल जाणून घेऊ. याशिवाय, आपण यापासून स्वत:चे संरक्षण कसे करावे आणि चांगल्या झोपेसाठी आपल्याला कोणत्या गोष्टी लक्षात ठेवण्याची आवश्यकता आहे हे देखील जाणून घेऊयात.
झोपेचा विकार म्हणजे काय?
झोपेचे विकार म्हणजे अशी परिस्थिती जी रात्रीच्या झोपेची गुणवत्ता, प्रमाण आणि वेळेवर परिणाम करते. सामान्य झोपेच्या विकारांमध्ये निद्रानाश, रेस्टलेस लेग सिंड्रोम , नार्कोलेप्सी आणि स्लीप एपनिया यांचा समावेश होतो. या विकारांचा तुमच्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यावर खोलवर परिणाम होतो.
काही सामान्य झोपेचे विकार
झोपेच्या विकारांचे 80 पेक्षा जास्त प्रकार आहेत. यापैकी सर्वात सामान्य म्हणजे:
दीर्घकालीन निद्रानाश: जर तुम्हाला झोप न लागणे किंवा कमीत कमी तीन महिने बहुतेक रात्री झोप न लागणे अशी समस्या भेडसावत असेल, तर हा दीर्घकालीन निद्रानाश असू शकतो. परिणामी, तुम्हाला थकवा किंवा चिडचिडीचा सामना करावा लागू शकतो.
ऑब्स्ट्रक्टिव्ह स्लीप एप्निया: जर तुम्हाला घोरण्याची समस्या असेल आणि तुम्ही या समस्येमुळे झोपेत तुमचा श्वास घेणे थांबवत असाल तर तुमच्या झोपेत अडथळा निर्माण होऊ शकतो.
रेस्टलेस लेग सिंड्रोम: या विकाराने ग्रस्त असलेल्या लोकांना झोपेच्या स्थितीत पाय हलवण्याची तीव्र इच्छा होत असते.
नार्कोलेप्सी: या विकारात झोपायचे किती वेळ आणि जागे राहायचे किती वेळ यावर तुम्हाला नियंत्रण ठेवता येत नाही.
शिफ्ट वर्क स्लीप डिसऑर्डर: येथे तुम्हाला झोप येण्यास आणि गाढ झोप लागण्यास त्रास होतो आणि तुमच्या कामाच्या वेळापत्रकामुळे तुम्हाला अवेळी झोप येते.
डिलेड स्लीप पेज सिंड्रोम: तुम्हाला तुमच्या इच्छित झोपेच्या वेळेनंतर किमान दोन तासांनी झोप येते आणि शाळेत किंवा कामासाठी वेळेवर उठण्यास त्रास होतो.
झोपेच्या विकारांची लक्षणे
झोप येण्यास त्रास होणे किंवा झोप येण्यासाठी नियमितपणे 30 मिनिटांपेक्षा जास्त वेळ लागणे.
रात्रभर झोप न लागणे, किंवा अनेकदा मध्यरात्री जाग येणे आणि पुन्हा झोप लागत नाही.
झोपेत घोरणे, श्वास घेणे किंवा गुदमरल्यासारखे वाटणे.
झोपेत असताना हालचाल करावी असे वाटणे.
जागे झाल्यावर हालचाल करता येत नाही असे वाटणे.
झोपेच्या विकारांची मुख्य कारणे
हृदयरोग, दमा, वेदना किंवा मज्जातंतूंशी संबंधित आजार
नैराश्य किंवा चिंता विकार सारखी कोणतीही समस्या
अनुवांशिक घटक
औषधाचा दुष्परिणाम
रात्रीच्या शिफ्टमध्ये काम करणे
झोपण्यापूर्वी कॅफिन किंवा अल्कोहोल पिणे
मेंदूमध्ये काही रसायने किंवा खनिजांचे कमी प्रमाण
डॉक्टर काय म्हणतात?
जगभरात, झोपेच्या विकारांमुळे लोकसंख्येच्या 10% पेक्षा जास्त लोकांना या आजाराचा त्रास होतो. याचा अर्थ असा की केवळ भारतातील 20 कोटींहून अधिक लोक याचा त्रास सहन करतात. संशोधनातून असे दिसून आले आहे की सुमारे 5 कोटी भारतीयांना स्लीप एपनिया आणि निद्रानाश सारख्या आजारांनी ग्रासले आहे.
जागरूकतेच्या अभावामुळे गंभीर परिणाम होऊ शकतात, ज्यामध्ये हृदय विकार, पचनासंबंधीचे विकार यांचा समावेश आहे. भारतात झोपेशी संबंधित समस्या चिंताजनक दराने वाढत आहेत, त्यामुळे लवकर निदान, जीवनशैलीत बदल आणि वैद्यकीय मदत आवश्यक आहे.
पुरेशी झोप आणि आरोग्याच्या महत्त्वावर अधिक भर दिला पाहिजे. जर तुम्ही किंवा तुमच्या आजूबाजूला कोणी जोरात घोरत असेल आणि दिवसा खूप थकवा जाणवत असेल किंवा रात्री गुदमरल्यासारखे वाटत असेल तर वैद्यकीय मदत घेतल्याने सर्व काही बदलू शकते.
हेही वाचा : Beauty Tips : नखांसाठी बेस्ट आहे जाेजाेबा ऑइल
Edited By – Tanvi Gundaye