बदलत्या ऋतुचा (weather) आपल्या झोपेवर थेट परिणाम होतो, हे एका रिसर्जमधून माहिती समोर आले आहे. उन्हाळ्यात लोकांना सहज झोप (Sleep) लागत नाही. उन्हाळ्यात (summer) लोकांना झोपायला त्रास होतो. दुसरीकडे पावसाळा (monsoon) आणि हिवाळा (winter) या ऋतृतू मात्र लोक सहज झोपत लागते. अमेरिकन अॅकॅडमी ऑफ न्यूरोलॉजीने (American Academy of Neurology) वर्षाच्या चार ऋतूंमध्ये माणसांच्या झोपण्याच्या पद्धतींचा अभ्यास केले आहे.
या रिसर्जमध्ये ‘न्यूरॉलॉजी’ जर्नलमध्ये असे म्हटले आहे की, थंडीचा हंगाम संपताच दिवस मोठे आणि रात्री लहान होऊ लागतात. याला डेलाइट सेव्हिंग टाइम म्हणतात. त्याचप्रमाणे उन्हाळा संपला की, रात्र लांब आणि दिवस लहान होऊ लागतात. याला प्रमाण वेळ म्हणतात. जेव्हा वेळ डेलाइट सेव्हिंग वेळेपासून मानक वेळेत बदलते, तेव्हा लोकांमध्ये झोपेचे विकार वाढतात. पण, जेव्हा वेळ मानक वेळेपासून डेलाइट सेव्हिंग टाइममध्ये बदलते तेव्हा लोकांना झोपायला कोणतीही अडचण येत नाही.
अमेरिकन अॅकॅडमी ऑफ न्यूरोलॉजीचे सदस्य रॉन बी पोस्टुमा म्हणतात की, चांगल्या आरोग्यासाठी झोप खूप महत्त्वाची आहे. हे मुख्यत्वे सर्कॅडियन लय – शरीराच्या प्रक्रियेचे नियमन करणारे अंतर्गत घड्याळ द्वारे प्रभावित आहे. ते म्हणाले- रिसर्जमधून असेही समोर आले आहे की, हवामानामुळे झोपेत होणारे बदल जास्त काळ टिकत नाहीत. हे बदल केवळ 2 आठवड्यांसाठी दृश्यमान असते.
30 हजार लोकांवर केले रिसार्ज
हे रिसार्ज 45 ते 85 वयोगटातील 30,097 लोकांवर करण्यात आले. यामध्ये लोकांना झोपेशी संबंधित प्रश्न विचारण्यात आले. उदाहरणार्थ, ते किती वेळ झोपतात, त्यांना झोपायला किती वेळ लागतो आणि किती वेळ ते गाढ झोपेत राहतात. लोकांना विचारण्यात आलेला एक प्रश्न होता – गेल्या एका महिन्यात असे किती वेळा घडले की, झोपायला 30 मिनिटांपेक्षा जास्त वेळ लागला? दुसरा प्रश्न होता- गेल्या एका महिन्यात असे किती वेळा झाले की, जेव्हा रात्री किंवा पहाटे झोप मोडली आणि पुन्हा झोपायला त्रास झाला?, असे अनेक प्रश्न विचारले.
या प्रश्नांची उत्तरे देणार्‍या लोकांनी असे म्हटले आहे की, त्यांना आठवड्यातून तीन किंवा त्याहून अधिक वेळा असे घडते की त्यांना झोप लागण्यास 30 मिनिटांपेक्षा जास्त वेळ लागतो किंवा त्यांना झोप लागते किंवा ते सकाळी लवकर उठतात. होय, त्याला झोपेची समस्या आहे, असे रिसर्जमध्ये म्हटले आहे.
लोकांना झोपेचे समाधान नाही
डेलाइट सेव्हिंग टाइमपासून मानक वेळेत बदल समजून घेण्यासाठी, रिसार्जांनी ऋतूमध्ये बदल होण्याच्या एक आठवडा आधी आणि एक आठवड्यानंतर मिळालेल्या प्रतिसादांची तुलना केली. हे उघड झाले की, हवामानातील बदलाच्या एका आठवड्यानंतर, 34% लोकांना झोप न लागण्याचा धोका होता. त्याच वेळी, 28% लोकांमध्ये झोपेची असमाधानी दिसून आली. 64% लोकांना झोपेची समस्या होती, ते रात्री वारंवार उठले. येथे, हवामानातील बदलाच्या एक आठवड्यापूर्वी, 23% लोकांनी डिस-सेटिस्फेक्शन दिसून आला.
स्टैंडर्ड टाईमपासून डे-लाइट सेव्हिंग टाईमपर्यंतचा बदल समजून घेण्यासाठी संशोधकांनी समान दृष्टीकोन वापरला. त्यांनी हवामान बदलाच्या एक आठवडा आधी आणि बदलानंतर एक आठवडा मिळालेल्या प्रतिसादांची तुलना केली. लोकांच्या झोपेच्या समस्येत कोणताही फरक पडला नसल्याचे दिसून आले. मात्र एका आठवड्यानंतर हवामानातील बदलानंतर लोकांची झोप 9 मिनिटांनी कमी झाली.
थंडीत लोकांना जास्त झोपतात
उन्हाळ्याच्या हंगामात ज्या लोकांवर संशोधन करण्यात आले त्यांची झोपेची सरासरी वेळ 6.76 तास असल्याचे रिसार्जमधून समोर आले आहे. त्याच वेळी, ज्या लोकांवर संशोधन करण्यात आले ते थंडीत 5 मिनिटे जास्त म्हणजेच 6.84 तास झोपले.
