जगातील एकूण रस्ते अपघातांपैकी 11 टक्के अपघात भारतात होत असल्याची माहिती समोर येत आहे. वेग आणि निष्काळजीपणा, निद्रानाश आणि मद्यपान करून वाहन चालवणे ही रस्ते अपघातात मृत्यूची प्रमुख कारणे आहेत. नॅशनल क्राईम रेकॉर्ड ब्युरो (NCRB) च्या ताज्या अहवालातूनही हे सिद्ध झाले आहे. गतवर्षी ओव्हरस्पीडिंगमुळे 87,050 तर बेदरकारपणे वाहन चालवल्यामुळे 42,853 जणांना जीव गमवावा लागला होता. धक्कादायक बाब म्हणजे सर्वाधिक 38 टक्के रस्ते अपघात दुपारी 3 ते रात्री 9 दरम्यान होत असल्याची माहिती या अहवालात देण्यात आली आहे. (18 people die in road accidents every hour in the country NCRB report)
नॅशनल क्राईम रेकॉर्ड ब्युरो (NCRB) अहवालानुसार, 2021 मध्ये 19.9 टक्केअपघात संध्याकाळी 6 ते रात्री 9 दरम्यान झाले. तर 17.6 टक्के अपघात दुपारी 3 ते संध्याकाळी 6 आणि 15.5 टक्के दुपारी 12 ते 3 या वेळेत झाले. 4,03,116 अपघातांपैकी 59.7 टक्के अपघात (2,40,828) वेग आणि निष्काळजीपणामुळे झाले. यामुळे 87,050 लोकांना आपला जीव गमवावा लागला तर 2,28,274 जण जखमी झाले. धोकादायक ड्रायव्हिंग आणि ओव्हरटेकिंगमुळे 1,03,629 अपघात झाले ज्यात 42,853 लोकांना आपला जीव गमवावा लागला आणि 91,893 जण जखमी झाले.
गतवर्षी देशभरात 4.03 लाख रस्ते अपघातांमध्ये 1.55 लाख लोकांना आपला जीव गमवावा लागला होता. म्हणजेच दररोज सरासरी 426 लोकांना जीव गमवावा लागतो किंवा दर तासाला 18 जणांना जीव गमवावा लागतो. एका कॅलेंडर वर्षात आतापर्यंतचा हा विक्रम आहे. भारतात दर ४ मिनिटाला एका व्यक्तीचा रस्ता अपघातात मृत्यू होतो. दर हजार वाहनांमागे मृत्यूचे प्रमाण वाढत असल्याचेही आकडेवारीवरून दिसून येते. 2019 मध्ये ते 0.52 आणि 2020 मध्ये 0.45 (कोविड वर्ष) होते परंतु 2021 मध्ये ते 0.53 पर्यंत वाढले. यापूर्वी हा दर 2018 मध्ये 0.56 आणि 2017 मध्ये 0.59 होता.
रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्रालयाच्या अहवालानुसार, गेल्या पाच वर्षांत वाहन चालवताना मोबाईल फोनच्या वापरामुळे सुमारे 40 हजार अपघात झाले आहेत. दरवर्षी ही संख्या वाढत आहे.
- 2016 मध्ये 4976 अपघात
- 2017 मध्ये 8526 अपघात
- 2018 मध्ये 9039 अपघात
- 2019 मध्ये 10522 अपघात
- 2020 मध्ये 6753 अपघात
राष्ट्रीय महामार्गावर अधिक अपघात
राज्यस्तरीय महामार्गांपेक्षा राष्ट्रीय महामार्गांवर अपघातांचे प्रमाण अधिक आहे. 2019 मध्ये, 30.5% रस्ते अपघात राष्ट्रीय महामार्गांवर आणि 24.3% राज्य महामार्गांवर झाले, असे संसदेत सादर केलेल्या आकडेवारीनुसार. 2021 मध्ये राष्ट्रीय महामार्गांवर 1,22,204 अपघात झाले ज्यात 53,615 लोकांचा मृत्यू झाला. दर 100 किमीवर 92 अपघात होतात ज्यात 40 लोकांना आपला जीव गमवावा लागतो. 2017 मध्ये एकूण 4,64,910 रस्ते अपघात झाले, त्यापैकी 1,41,466 राष्ट्रीय महामार्गावर आणि 1,16,158 राज्य महामार्गांवर झाले. 2018 मध्ये एकूण 4,67,044 रस्ते अपघातांपैकी 1,40,843 राष्ट्रीय महामार्गांवर आणि 1,17,570 राज्य महामार्गांवर झाले. 2019 मध्ये 4,49,002 रस्ते अपघातांपैकी 1,37,191 राष्ट्रीय महामार्गांवर आणि 1,08,976 राज्य महामार्गांवर झाले.
या राज्यांमध्ये जखमी कमी, मृत्यू जास्त
मिझोराममध्ये 64 रस्ते अपघातात 64 ठार, 28 जखमी
पंजाबमध्ये, 6,097 रस्ते अपघातांमध्ये 4,516 ठार आणि 3,034 जखमी.
झारखंडमध्ये 4,728 रस्ते अपघातात 3,513 ठार आणि 3,227 जखमी
उत्तर प्रदेशमध्ये 33,711 रस्ते अपघातात 21,792 लोकांचा मृत्यू झाला आणि 19,813 लोक जखमी झाले.
सर्वाधिक बळी दुचाकी वाहनांचे
रस्ते अपघातात सर्वाधिक बळी हे दुचाकी चालकांचे आहेत. 2019 मध्ये 47,936 दुचाकी अपघात झाले, ज्यात 17,883 लोकांना आपला जीव गमवावा लागला. 2020 मध्ये 44 दुचाकी, 784 अपघातांमध्ये 18,200 लोकांचा मृत्यू झाला. 2019 मध्ये रस्ते अपघातात 7749 पादचाऱ्यांचा मृत्यू झाला तर 2020 मध्ये त्यांची संख्या 7753 होती.
एका दशकात रस्ते अपघातात 13 लाख मृत्यू
जागतिक बँकेच्या एका अहवालात असे नमूद करण्यात आले आहे की, रस्ते अपघातात सर्वाधिक मृत्यू भारतात होतात. जगभरातील वाहनांपैकी केवळ एक टक्का वाहने भारतात आहेत, परंतु रस्ते अपघातात मृत्यूमुखी पडणाऱ्यांपैकी ११ टक्के वाहने भारतात आहेत. देशात दर तासाला ५३ रस्ते अपघात होतात आणि दर चार मिनिटाला एक मृत्यू होतो. अहवालानुसार, गेल्या दशकात भारतीय रस्त्यावर 1.3 दशलक्ष लोक मरण पावले आहेत आणि 5 दशलक्ष जखमी झाले आहेत.
रस्ते अपघात कमी करण्यासाठी उपाययोजना
स्पीड गव्हर्नन्स- रायपूरचे रोड सेफ्टी एक्सपर्ट मनीष पिल्लीवार म्हणतात, आता वेळ आली आहे की अशा रस्ते अपघातांना आळा घालण्यासाठी दुचाकी डिलिव्हरी सेवेच्या वाहनांमध्ये वेग मर्यादा निश्चित केली जावी, स्पीड गव्हर्नन्स लादला गेला पाहिजे.
हेही वाचा – शिवसेनेचा बॅनर भाजपाच्या कार्यकर्त्यांनी फाडला; मुंबईत राजकीय वातावरण पेटण्याची शक्यता