सध्या आरोग्याची काळजी हा सर्वांसाठीच प्राधान्याचा विषय बनला आहे. त्यातही हिवाळ्याच्या ऋतूमध्ये सर्वाधीक प्रमाणत आजारी पडणाऱ्यांची संख्या वाढते. प्रामुख्याने पावसाळा संपल्यानंतर वातावरणात ओलावा कायम राहतो, जो डासांसाठी अनुकूल असतो. म्हणून ऑक्टोबर महिन्यात त्यांची संख्या झपाट्याने वाढू लागते. त्यामुळे डेंग्यू आणि मलेरियासारखे रोग पसरतात. डेंग्यू किंवा मलेरिया झाल्यास शरीरातील प्लेटलेट कमी होण्यास सुरवात होते. ते वाढवण्यासाठी डॉक्टर्स औषध देतात. हे प्लेटलेट्स नेमके करतात काय, त्यांच काय महत्त्व असतं याची माहिती आपण जाणून घेणार आहोत.
प्लेटलेट्स म्हणजे काय
निरोगी व्यक्तीच्या शरीरात ५ ते ६ लिटर रक्त असते. जे प्रामुख्याने पातळ पदार्थ, लाल आणि पांढऱ्या रक्त पेशी आणि प्लेटलेटसह इतर अनेक घटकांनी बनलेले असते. लाल रक्तपेशी संपूर्ण शरीरात ऑक्सिजन एका ठिकाणाहून दुसर्‍या ठिकाणी नेतात. हे आपल्या शरीरास ऊर्जा देते. पांढऱ्या रक्त पेशी आपल्याला संक्रमणास सामोरे जाण्यासाठी सामर्थ्य देतात. सामान्यत: निरोगी व्यक्तीच्या एका चौरस मिलीलीटर रक्तातील प्लेटलेटची संख्या दीड ते चार लाखांदरम्यान असते. जखम झाल्यावर रक्ताच्या जमावाच्या प्रक्रियेस वेग वाढवून रक्तस्त्राव रोखणे हे त्यांचे मुख्य कार्य आहे. अशा परिस्थितीत आपले प्लेटलेट्स कोलेजेन नावाच्या द्रवपदार्थासह एकत्रित होतात आणि दुखापतीच्या ठिकाणी तात्पुरती भिंत बनवतात. तसेच रक्तवहिन्यास खराब होण्यापासून वाचवते. वास्तविक प्लेटलेट हाडांच्या अस्थिमज्जामध्ये असलेल्या पेशींचे फार छोटे कण असतात. रक्तामध्ये विशिष्ट प्रकारच्या थ्रॉबोपीटिन हार्मोनमुळे हे रक्तामध्ये विभागले गेले आहे.
प्लेटलेटच्या कमतरतेमुळे हे होतात नुकसान
- रक्तातील प्लेटलेटची संख्या कमी होते, तेव्हा त्या अवस्थेस वैद्यकीय शास्त्राच्या भाषेत थ्रोबोसाइटोपेनिया म्हणतात.
- जर प्लेटलेटची संख्या दहा हजाराच्या खाली गेली तर रक्तस्त्राव होण्याचा धोका वाढतो.
- हे रक्त नाक किंवा त्वचेच्या बाहेर वाहते. जर हा स्राव आतमध्येच राहिला तर मग मूत्रपिंड, यकृत आणि
- फुफ्फुसांसारख्या शरीराच्या अंतर्गत अवयवांच्या अकार्यक्षमतेची शक्यता देखील वाढते.
- ठराविक प्रकारचे पेनकिलर किंवा अल्कोहोल, अनुवांशिक रोग, केमोथेरपी, डेंग्यू, टायफॉइड, मलेरिया किंवा चिकनगुनिया झाल्यानंतर प्लेटलेट्स रक्तामध्ये कमी होऊ लागतात.
- जर त्यांची संख्या दहा हजाराच्या खाली गेली तर रुग्णाला स्वतंत्रपणे प्लेटलेट्स देण्याची आवश्यकता आहे.
हेही वाचा –
‘तुझ करिअर कसं होतं तेच बघतो..’‘Bigg Boss’ स्पर्धकाला मनसेचा इशारा!