मुंबई रेल्वे विभागाने रेल्वे डब्यांचे विद्युतीकरण पूर्ण केले आहे. यामुळे रेल्वे विभागाकडून वार्षिक ५५६.५६ कोटी रुपयांची बचत झाली असल्याची माहिती मध्य रेल्वे प्रशासनाने दिली आहे.
भारतीय रेल्वे विभागाने पर्यावरणपूरक रेल्वे बनविण्याचा संकल्प केला आहे. २०३० पूर्वी नेट झिरो कार्बन एमिटर मोहीम पूर्ण करण्याचा मानस रेल्वेने केला आहे. यामुळे सर्वच गाड्यांची गती वाढणार आहे. वेळेची बचत होणार आहे. धूरदेखील कमी होणार आहे. मुंबई विभागाचे इंधन बिल जे प्रति महिना सरासरी 5156.75 किलो लिटर इतकं आहे. यात लक्षणीयरीत्या कमी होण्यास मदत होत असून यामुळे ५५६.५६ कोटी रूपयांची बचत होते. तसंच वार्षिक 1.64 लाख टन कार्बन फूटप्रिंट मिळवेल. यामुळे पर्यावरण हानी होणार नाही.
रेल्वेला पर्यावरणपूरक, कार्यक्षम, किफायतशीर, वक्तशीर आणि नवीन भारताच्या वाढत्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी प्रवाशांचे आधुनिक वाहक तसेच मालवाहतूकदार होण्याच्या सर्वांगीण दृष्टीकोनातून मार्गदर्शन केले जाते. भारतातील पहिली इलेक्ट्रिक ट्रेन ३ फेब्रूवारी १९२५ रोजी हार्बर मार्गावरील छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस आणि कुर्ला दरम्यान चालली. विभागाचे १५०० व्होल्ट डीसीवर विद्युतीकरण करण्यात आले होते. मध्य रेल्वेच्या मुंबई विभागातील डीसी ट्रॅक्शनचे एसी ट्रॅक्शनमध्ये रूपांतर २००१ मध्ये सुरू झाले आणि उत्तरोत्तर, देशाच्या जीवनरेषेला, म्हणजे उपनगरीय सेवांना कोणताही अडथळा न येता २०१६ मध्ये पूर्ण झाले. ट्रॅक्शन, घाट विभाग इत्यादि मुळे वर्षानुवर्षेच्या DC-AC चे रुपांतर करण्याच्या आव्हानांवर मात करण्यात आली आहे. उपनगरीय विभागात 9-कार सेवा 12-कार सेवांमध्ये रूपांतरित झाल्यामुळे क्षमता 33% वाढली.
२०१९ मध्ये मुंबई विभाग ५५५.५ किमी मार्गाने पूर्णपणे विद्युतीकरण करण्यात आला. यामुळे मुंबई महानगर प्रदेशातील लोकांची जीवनशैली बदलण्यास मदत झाली आहे. मुंबईवर विद्युतीकरण केलेल्या शेवटचा विभाग म्हणजे पनवेल – पेण – रोहा यामुळे रायगड आणि अलिबाग जिल्ह्यांना मुंबई महानगराशी जोडण्यासाठी फायदा झाला आहे. पनवेल – पेण – रोहा हा विभाग पश्चिम घाट आणि कोकण रेल्वे नेटवर्कला जोडण्यासाठी गेटवे आहे.
२०२२-२३ या वर्षात मेल/एक्स्प्रेस गाड्यांच्या ७७ जोड्या इलेक्ट्रिक ट्रॅक्शनमध्ये बदलल्या. मुंबई विभागात इलेक्ट्रिक ट्रॅक्शनवर चालणाऱ्या महत्त्वाच्या गाड्या म्हणजे राजधानी एक्स्प्रेस, वंदे भारत एक्सप्रेस, डेक्कन क्वीन, पंजाब मेल, तेजस एक्सप्रेस, विदर्भ एक्सप्रेस, दुरांतो एक्सप्रेस इत्यादी. खरे तर राजधानी एक्सप्रेस ही एकमेव ट्रेन आहे जी दररोज पुश-पुल मोडवर धावते. 22107/22108 मुंबई-लातूर एक्सप्रेसने फेब्रुवारी २०२३ मध्ये अलीकडेच इलेक्ट्रिक ट्रॅक्शनवर स्विच केले आणि 22143/22144 मुंबई – बिदर एक्सप्रेस लवकरच इलेक्ट्रिक ट्रॅक्शनवर स्विच केली जाईल.
रेल्वे विद्युतीकरणामुळे वेग, जो पर्यावरणास अनुकूल आहे आणि प्रदूषण कमी करण्य़ास मदत होते. २०१४ पासून ९ पटीने वेग वाढला आहे. रेल्वेने ब्रॉडगेज मार्गांचे विद्युतीकरण नियोजन केले आहे.
विद्युतीकरण खालील फायदे देते:
• पर्यावरण-अनुकूल वाहतुकीचे साधन
• आयात केलेल्या डिझेल इंधनावरील अवलंबित्व कमी केले, ज्यामुळे मौल्यवान परकीय चलनाची बचत होते आणि कार्बन फूटप्रिंट कमी होतात
• कमी ऑपरेटिंग खर्च होतो.
• अवजड मालवाहतूक गाड्या आणि इलेक्ट्रिक लोकोमोटिव्हच्या उच्च क्षमतेच्या प्रवासी गाड्या आणि थ्रूपुट वाढवते.
• कर्षण बदलामुळे अडथळा कमी होऊन विभागीय क्षमता वाढते.