हरिहर किल्ला किंवा हर्षगड किल्ला हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील एक किल्ला आहे. सह्याद्रीच्या रांगांमध्ये हरिहर किल्ला आपले वेगळेपण जपतो.
ह्या किल्ल्यावर वेताळ मंदिर आहे. मे महिना असेल तर करवंदांचा रानमेवा हमखास खायला मिळतो. हरिहरचे एक खास वैशिष्ट्य म्हणजे तेथे चढायला कातळपायऱ्या आहेत. चढाईनंतर पूर्वेकडे लहानसा तलाव लागतो. काठावर हनुमानचे मंदिर व बाजूला चौथऱ्यावर महादेवची पिंड व नंदी आहेत.
आजूबाजूला ४ ते ५ पाण्याने भरलेल्या कातळटाक्या दिसतात. डावीकडे खाली उतरून तटापर्यंत जाता येते. या किल्ल्याला चौफर बेलाग कातळकडा आहे. पूर्वेला कापड्या डोंगर व ब्रम्हगिरी दिसतात. दक्षिणेकडे वैतरणा खोरे आहे. येथील ८०० असलेल्या कातळ पायऱ्या चित्तथरारक आहेत. हा गड ३६७६ फूट आहे. गिर्यारोहणप्रेमींकरता हा एक पर्याय आहे. किल्ल्यावरून दिसणारे दृश्य सुंदर आहे. तुम्हाला माथ्यावरून भास्करगड किंवा बसगड, अंजनेरी किल्ला, ब्रह्मगिरी आणि उटवड किल्ला असे अनेक किल्ले आणि शिखरे दिसतात.
इतिहास
हरिहर उर्फ हर्षगड हा प्राचीन काळात बांधलेला असून तो अहमदनगरच्या निजामशहाच्या ताब्यात होता. शहाजीराजांनी १६३६ साली निजामशाहीची पुनःस्थापना करतेवेळी त्र्यंबकगडासोबत हा किल्लासुद्धा जिकला.
काय काळजी घ्यावी
- गडाच्या माथ्यावर जाणाऱ्या प्रतिष्ठित पायऱ्या हरिहर किल्ला ट्रेकचा सर्वात रोमांचक भाग म्हणजे जवळजवळ उभ्या पायऱ्या चढणे जे किल्ल्याच्या शिखरावर जाते.
- या अरुंद पायऱ्या खडकावर कोरलेल्या आहेत. त्यामध्ये खाच कोरलेल्या आहेत ज्यामुळे वर चढताना बोटे ठेवण्यास मदत होते.
- उंचीची भीती वाटत असेल तर चढताना मागे वळून पाहू नका. तुम्ही नुकत्याच वर चढलेल्या पायऱ्या पाहून भीती वाटते. तथापि, आपल्या मागे दृश्य फक्त जगाच्या बाहेर आहे!
- माथ्यावरून सह्याद्रीच्या रांगेची विलोभनीय दृश्ये
हरिहर किल्ला सह्याद्रीच्या रांगेचे 360-अंश दृश्य देते. जर तुम्ही पावसाळ्यात ट्रेकिंग करत असाल तर तुम्हाला हिरवेगार किल्ले आणि शिखरे पाहता येतील. भास्करगड/बसगड, उटवड किल्ला, अंजनेरी किल्ला, ब्रह्मा पर्वत, नवरा-नवरी शिखर, ब्रह्मगिरी आणि बरेच किल्ले तेथून पाहता येतात. निरगुडपाडा गावापासून ३०० मीटर अंतरावर असलेल्या कोटमवाडी गावातून हरिहर किल्ला ट्रेक सुरू होतो. गावात तुम्हाला ज्या ठिकाणी जायचे आहे ते ठिकाण हरिहर ढाब्याच्या समोर आहे. निरगुडपाडा बसस्थानकापासून ते अगदी जवळ आहे. एकदा का तुम्ही गावातून त्र्यंबक प्रदेशाच्या दिशेने ट्रेक सुरू केला की, पायवाट खूपच सोपी आहे. आपण अनेक शेतात आणि लहान प्रवाहांमधून जातो. आणखी 20 मिनिटे ही पायवाट तशीच सुरू राहते. कोटमवाडी गावातून जाताना उजवीकडे हरिहर किल्ला पाहायला मिळतो. ती फील्ड ओलांडली की पायवाट हळूहळू वर चढू लागते. येथून तुम्हाला जंगलातून आणि क्लिअरिंगमधून जावे लागेल जिथे तुम्हाला किल्ला पाहता येईल.
हरिहर किल्ला ट्रेक करण्यासाठी सर्वोत्तम ऋतु
हरिहर किल्ला ट्रेक करण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ म्हणजे जून ते फेब्रुवारी. या कालावधीत तुम्हाला हरिहर किल्ल्यावरून नयनरम्य नजारे पाहायला मिळतात. हिरवागार सह्याद्री पाहण्यासाठी पावसाळा हा उत्तम ऋतू आहे. गावातील सर्व मैदाने आणि पायवाटे हिरव्यागार गवतांनी भरलेली असतील. पावसाळ्यानंतरचा ऋतू माथ्यावरून प्रसिद्ध किल्ले आणि शिखरांचे स्पष्ट दृश्य देते. या काळात तुम्ही आल्हाददायक हवामानाची अपेक्षा करू शकता. उन्हाळ्यात हवामान खूप गरम असू शकते. त्यामुळे हरिहर किल्ल्यावर जाण्याची शिफारस केलेली नाही.
हरिहर किल्ला ट्रेक किती अवघड आहे
हरिहर किल्ल्यावरील आव्हानात्मक भाग म्हणजे प्रतिष्ठित पायर्‍या ज्या शिखरावर जातात. महादरवाजापूर्वीचे आणि नंतरचे दोन्ही जिने निसरडे आणि पावसाळ्यात धोकादायक बनतात. पायऱ्यांवर शेवाळ तयार झाल्याने चढणे अधिक कठीण होते. आपले पाय ठेवताना आपल्याला खूप काळजी घेणे आवश्यक आहे.
