वयाच्या चाळिशीतच का येतोय ‘मेनोपॉज’ ?

स्त्रीच्या शरीरात लहानपणापासून प्रत्येक टप्प्यानुसार वेगवेगळे बदल होत असतात जे ‘मेनोपॉज’ पर्यंत येऊन पोहचतात अर्थात जिथे मासिक पाळी थांबते. पण आजकाल बदलत्या जीवनशैलीमुळे अशी अनेक प्रकरणे समोर येत आहेत जिथे महिलांना मुदतीपूर्वी ‘मेनोपॉज’ला सामोरे जावे लागत आहे. मेनोपॉझची सुरुवात साधारणपणे 45 ते 50 या वयात होते, याचा अर्थ प्रत्येक महिन्याला येणारी मासिक पाळी पूर्णपणे थांबते. जर एखाद्या महिलेला सलग 12 महिने मासिक पाळी येत नसेल, तर ती मेनोपॉजपर्यंत पोहोचली आहे असे म्हणतात. तज्ज्ञांच्या मते, सुमारे 12% स्त्रिया या 45 वर्षांच्या आधी त्यांची शेवटची मासिक पाळी अनुभवत आहेत. जर आपण शस्त्रक्रिया आणि कॅन्सरच्या उपचारांमुळे ‘मेनोपॉज’चा विचार केला तर ही टक्केवारी जास्त आहे. सोप्या भाषेत सांगायचे झाल्यास जसजसे तुमचे वय वाढत जाते तसतसे तुमच्या अंडाशयात इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन हार्मोन्स कमी होतात. या हार्मोन्सशिवाय, मासिक पाळी काही काळासाठी अनियमित होते आणि नंतर थांबते.

मेनोपॉजची लक्षणे –
पिरियड्स मध्ये अनियमितता हे त्याचे मुख्य लक्षण आहे. याशिवाय योनीमार्गात कोरडेपणा, लघवी करताना त्रास होणे, जळजळ होणे ही देखील ‘मेनोपॉज’ची लक्षणे असू शकतात. यांसह तज्ज्ञांच्या मते, वजन वाढणे, रात्री घाम येणे, निद्रानाश, स्वभावात हळवेपणा आणि चीडचीडेपणा, डोकेदुखी, भूक कमी होणे,अपचन होणे हीसुद्धा मेनोपॉजची लक्षणे ठरत आहेत.

‘मेनोपॉज’ची कारणे –
मेनोपॉज लवकर येण्याची काही कारणे आता पाहुयात, याची कारणे जेनेटिकल ते हार्मोनल समस्यांपर्यंत असू शकतात. तसेच नाजूक एक्स सिंड्रोम, टर्नर सिंड्रोम आणि गॅलेक्टोसेमियासह जेनिटिकल समस्या प्रीमैच्योर मेनोपॉजची कारणे असू शकतात. या सर्व समस्या जेनिटिकल आहेत, ज्या एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे संक्रमित होतात. अशा परिस्थितीत, तुमचा कौटुंबिक आरोग्य इतिहास तुमच्या मेनोपॉजचा वेळ ठरवू शकतो. याशिवाय कॅन्सरसारख्या समस्यांमध्ये रेडिओथेरपी आणि केमोथेरपीमुळेही लवकर मेनोपॉज येऊ शकतो. या व्यतिरिक्त, जास्त धूम्रपान केल्याने देखील लवकर मेनोपॉज येऊ शकतो.

मेनोपॉज लवकर येण्याचे दुष्परिणाम –
याचा सर्वात मोठा परिणाम मानसिक आरोग्यावर होतो. जसे की चिडचिड होणे किंवा कोणत्याही कारणाशिवाय मूड बदलणे, लक्ष केंद्रित करण्यात अडचण येणे, झोपेमध्ये त्रास होणे, विसरणे आदी गोष्टींचा महिलांना सामना करावं लागतो.

खबरदारी काय घ्याल –
सर्वात महत्वाचे म्हणजे महिलांमध्ये ‘मेनोपॉज’ विषयी जागृती होणे गरजेचे आहे. योग्य खाण्याच्या सवयी, पद्धतशीर जीवनशैलीसह आवश्यक पौष्टिक घटकांचे सेवन करण्याचा सल्ला देण्यात आला आहे. याशिवाय, नियमित आरोग्य तपासणी करणे आवश्यक आहे, ज्यामुळे हार्मोनल असंतुलन दूर करण्यासाठी योग्य उपचार केले जाऊ शकतात.

हेही वाचा ; कॉन्टॅक्ट लेन्सचे दुष्परिणाम ‘या’ प्रकारे टाळा…