डॉ. पंजाबराव देशमुख हे भारताचे पहिले कृषीमंत्री, कृषीरत्न, शिक्षण महर्षी, शिक्षणप्रेमी होते. त्यांचा जन्म २७ डिसेंबर १८९८ रोजी अमरावतीतील पापड गावात झाला. त्यांचे तिसरीपर्यंतचे शिक्षण गावातील शाळेत झाले. त्यांचे चौथीचे शिक्षण चांदूर रेल्वेच्या प्राथमिक शाळेत झाले. कारंजा येथे त्यांचे माध्यमिक शिक्षण झाले. त्यांनी अमरावतीच्या हिंदू हायस्कूलमधून मॅट्रिकच्या प्रमाणपत्रासह पदवी प्राप्त केली. १९२० मध्ये पुढे शिक्षण घेण्यासाठी ते इंग्लंडला गेले.
त्यांनी ऑक्सफर्ड विद्यापीठातून पीएचडी प्राप्त केली. गरिबांचे दुःख दूर करण्यासाठी ते डॉक्टर बनले आणि गरीब आणि पीडितांच्या हक्कांसाठी लढणारे बॅरिस्टर झाले. त्यांची १९३० मध्ये वराडचे शिक्षण आणि कृषीमंत्री म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. त्यांनी १९३१ मध्ये अमरावती येथे शिवाजी शिक्षण संस्थेची स्थापना केली. त्यांनी १९३१ मध्ये कर्ज एकत्रीकरण कायद्यावर स्वाक्षरी करून त्याचे कायद्यात रूपांतर केले. यापुढे शेतकर्‍यांना त्यांचे गहाण भरणे बंधनकारक राहिले नाही.
देशमुख १९५२ ते १९६२ या काळात भारताचे कृषीमंत्री होते. त्यांनी या काळात कृषी आणि शेतकर्‍यांसाठी क्रांतिकारी कार्य केले. पंजाबी शेतकर्‍यांनी त्यांचा उल्लेख ‘पंजाबराव पंजाब’ असा केला. त्यांनी १९५५ मध्ये भारत कृषक समाजची स्थापना केली. त्यांनी शिक्षण, कृषी, सहकार, अस्पृश्यता निर्मूलन आणि जातिभेद निर्मूलन यासह विविध क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. केंद्रीय कृषीमंत्री असताना त्यांनी भव्य दिव्य अशा जागतिक कृषी प्रदर्शनाचे नवी दिल्ली येथे ११ डिसेंबर १९५९ ते फेब्रुवारी १९६० या दरम्यान आयोजन केले होते. हे कृषी प्रदर्शन भारताच्या कृषी क्रांतीच्या इतिहासातील मैलाचा दगड ठरले. अशा या थोर शिक्षण महर्षीचे १० एप्रिल १९६५ रोजी निधन झाले.
