कोरोना विषाणूच्या वाढत्या संसर्गामुळे भारतासह जगभरातील लोक त्रस्त आहेत. बऱ्याच सामर्थ्यवान देशांनीही या प्राणघातक विषाणूसमोर गुडघे टेकले आहेत. या विषाणूचा संसर्ग रोखण्यासाठी लॉकडाऊन संपूर्ण भारतात लागू करण्यात आला आहे. अशा परिस्थितीत जर एखाद्या गोष्टीची आतुरतेने वाट पहात असतील तर ती म्हणजे कोरोना विषाणूची लस. तथापि, कोरोना लसबद्दल जगभरात संशोधन चालू आहे. या धोकादायक विषाणूचा सामना करण्यासाठी जगभरातील हजारो शास्त्रज्ञ अहोरात्र लस तयार करण्यात गुंतले आहेत.
कोणत्याही प्रकारची लस तयार करण्यास साधारणत: दोन ते पाच वर्षे लागतात. यानंतर त्या लसीची वापरण्यापासून ते प्रमाणपत्र मिळेपर्यंत मोठी प्रक्रिया आहे. आज आम्ही तुम्हाला प्रयोगशाळेपासून बाजारपेठेपर्यंतच्या लसीच्या प्रवासाविषयी माहिती देणार आहोत.
हेही वाचा – बरे झालेल्या कोरोनाबाधित रुग्णांकडून कोरोना होतो का? आरोग्य मंत्रालयाने दिले उत्तर
लस म्हणजे काय? आणि ती कसं कार्य करतं?
१. लस शरीरातील कोणत्याही विशिष्ट रोगाविरुद्ध लढण्याची क्षमता वाढवते.
२. लस रोग प्रतिकारशक्ती वाढवते.
३. ही लस शरीरात वाढणार्‍या सूक्ष्मजंतूंना वाढण्यास प्रतिबंध करते.
४. ही लस आपल्या शरीरात उपस्थित बॅक्टेरिया ओळखण्यास आणि नष्ट करण्यात मदत करते आणि शरीरात प्रतिपिंडे तयार करते.
आयसीएच-जीसीपी म्हणजे काय आणि मार्गदर्शकतत्त्वे कोणती आहेत?
इंटरनॅशनल कॉन्फरंस ऑन हार्मोनायजेशन आयसीएच ही आंतरराष्ट्रीय परिषद असून अमेरिका, युरोप आणि जपान यांच्या संयुक्त विद्यमाने तीन देशांपैकी एकाने क्लिनिकल चाचणी संशोधनासाठी काही मार्गदर्शक तत्त्वे निश्चित केली आहेत. आता क्लिनिकल चाचणी संशोधनासाठी या निर्धारित दिशानिर्देशांचे अनुसरण केले जाते. याला आयसीएच-जीसीपी असे म्हणतात.
क्लिनिकल चाचणी काय आहे ते जाणून घ्या
क्लिनिकल चाचणी ही एक प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये वैद्यकीय कार्यपद्धती आणि औषधांच्या सुरक्षिततेच्या प्रभावीतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी अभ्यास केला जातो. कोणत्याही वैद्यकीय उपकरणासाठी किंवा नवीन प्रक्रियेसाठी क्लिनिकल चाचण्या केल्या जातात. त्याचा हेतू आहे –
१. क्लिनिकल ट्रायल्सद्वारे रुग्णांना मदत करणे
२. उपचारांचे नवीन आणि चांगले मार्ग शोधणे,
३. अधिक प्रभावी आणि चांगले उपचार स्थापित करणे
४. नवीन प्रयोगाचा शोध जो अधिक मदत करेल
क्लिनिकल चाचणीचे टप्पे
क्लिनिकल चाचणीमध्ये प्रामुख्याने चार टप्पे असतात –
१. क्लिनिकल चाचणी चार टप्प्यात केली जाते.
२. या चार टप्प्यात वेगवेगळ्या प्रकारच्या वैद्यकीय चाचण्या केल्या जातात.
३. क्लिनिकल चाचणीच्या संपूर्ण प्रक्रियेस कित्येक वर्षे लागू शकतात.
४. जर काही कारणास्तव आपत्कालीन परिस्थितीत वेगवान प्रक्रिया केली गेली तर सुमारे एक ते दीड वर्ष लागू शकतात. माकड, उंदीर इत्यादी प्राण्यांवर चाचणी करूनही खूप वेळ लागतो.
पहिल्या टप्प्यातील क्लिनिकल चाचणीमध्ये औषधांच्या सुरक्षिततेची आणि सहनशीलतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी चाचणी होते.
या स्वयंसेवकांची संख्या २० ते १०० पर्यंत असते.
दुसरा टप्प्यात क्लिनिकल चाचण्या स्वयंसेवकांच्या मोठ्या गटांवर केल्या जातात.
या टप्प्यात औषधाची कार्यक्षमता आणि विषाक्तपणा, उपचारांमध्ये आवश्यक असलेल्या औषधाचे मूल्यांकन केले जाते.
दुसऱ्या टप्प्यातील क्लिनिकल चाचण्या पूर्ण होण्यास कित्येक वर्षे लागू शकतात.
तिसऱ्या टप्प्यातील क्लिनिकल चाचणी औषधाची कार्यक्षमता आणि दुष्परिणामींचे काळजीपूर्वक निरीक्षण केलं जातं.
हे ३०० ते ३००० पीडित रूग्णांच्या गटांवर याचं संशोधन केलं जातं.
चौथा टप्पा खूप महत्वाचा आहे कारण-
या टप्प्यात, क्लिनिकल चाचणीच्या अभ्यासानंतर औषधांचा पुढील अभ्यास करण्याचा निर्णय घेतला जातो.
यापासून होणाऱ्या फायद्यांचा अभ्यास केला जातो.
औषधांविषयीच्या जोखमी आणि अधिक माहिती शोधल्यानंतर, यूएस औषध प्राधिकरणाने (एफडीए) औषध तयार करणाऱ्या कंपनीला विक्री करण्यास मान्यता दिली जाते.
