उत्तराखंड निवडणुकीच्या प्रचाराच्या तोफा आता थंडवल्या आहेत. उद्या या ठिकाणी मतदानाचा दिवस आहे. 70 जागांवर 70 उमेदवारांचे भवितव्य आता जनतेच्या हाती आहे. प्रत्येत जागेवर वेगळी लढत, रोमांचक समीकरणे आणि मोठ्या चेहऱ्यांमध्ये लढत पाहायला मिळत आहे. निवडणुकीच्या रिंगणात आता आम आदमी पक्षाच्या एन्ट्रीने अनेक जागांवर तिरंगी लढतही पाहायला मिळत आहे. पक्षाने मुख्यमंत्रीपदाचा उमेदवारही अशा प्रकारे उभा केला आहे की ज्यांची व्होट बँक पहाडी राज्यात अनेकवेळा विजय-पराजयातील अंतर ठरवते. अशा परिस्थितीत यावेळी उत्तराखंड निवडणुकीत अनेक जागांवर चुरशीची स्पर्धा पाहायला मिळणार असे म्हटल्यास वावगे ठरणार नाही. जाणून घेऊन उत्तराखंड निवडणुकीत यंदा कोणते मोठे चेहरे, समीकरणे आणि कोणत्या जागांवरील निवडणुक निर्णयाक ठरणार हे जाणून घेऊ…
लालकुंआ विधानसभा जागा
यावेळी नैनिताल जिल्ह्यातील लालकुंआ या जागेवर सर्वात मजबूत लढत पाहायला मिळत आहे. एकीकडे माजी मुख्यमंत्री हरीश रावत हे काँग्रेसचा सर्वात मोठा चेहरा मैदानात उतरले असून त्यांना भाजपचे जिल्हा पंचायत सदस्य मोहन बिश्त त्यांना कडवी टक्कर देणार आहेत. यावेळी एका अपक्षानेही येथून निवडणुकीची समीकरणे बदलली आहेत. काँग्रेसच्या जुन्या नेत्या संध्या दलकोटी लालकुंवा मतदारसंघातून अपक्ष म्हणून निवडणूक लढवत आहेत. यापूर्वी काँग्रेसने त्यांना या जागेवरून उमेदवारी दिली होती. पण त्यानंतर हरीश रावत यांच्या रामनगरच्या उमेदवारीवर प्रश्न उपस्थित होऊ लागल्यावर त्यांना 24 तासांत लालकुंआच्या जागेवर हलवण्यात आले, त्यामुळे संध्या दलकोटी यांचा पत्ता कट करण्यात आला. मात्र लोकांचे आशीर्वाद घेण्यासाठी संध्या स्वतंत्र मैदानात उतरल्या आहेत.
मोहन बिश्त यांच्यावर भाजपने या जागेवरून बाजी मारली आहे. त्यामुळे निवडणूक पंडितही ही मजबूत रणनीती मानत आहेत. मोहन बिश्त हे लालकुंआ जागेसाठीचे एक स्थानिक नेते मानले जातात. ते या जिल्ह्यातील पंचायत सदस्यही आहेत, त्यामुळे त्यांचा स्थानिक तळागाळातील लोकांपर्यंतचा संपर्कही मजबूत आहे. दुसरीकडे काँग्रेसवर नाराज होऊन अपक्ष म्हणून निवडणूक लढविणाऱ्या संध्या दलकोटी या निवडणुकीचा मोठा मुद्दा बनवत आहेत. काँग्रेसकडून झालेला अपमानाचा संबंध ते महिलांच्या अपमानाशी जोडत आहेत. या जागेवर केवळ काँग्रेसच बंडखोरांचा सामना करत नाही, तर भाजपलाही सामोरे जावे लागत आहे, हेही येथे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे. तिकीट न मिळाल्याने पवन चौहान स्वतंत्र मैदानात उतरले आहेत. येथील शहरी मतदार आपल्या पाठीशी उभा असल्याचे ते गृहीत धरत आहेत.
मात्र या सर्व समीकरणांमध्ये बाहेर असूनही हरीश रावत यांनी काँग्रेसच्या वतीने जोरदार प्रचार केला आहे. यावेळी ते या जागेसाठी एवढी शक्ती वापरत आहे की, त्याचा संपूर्ण दिवस कोणत्याही कोणत्या विभागातही जावो. पण त्यांची रात्र लालकुंआमध्येच जाते. त्यांना कोणत्याही परिस्थितीत यावेळी ही जागा हरायची नाही. त्यामुळे विरोधकांच्या आरोपावरही ते केवळ अति देवो भव म्हणत आहेत.
लालकुंआ विधानसभा मतदारसंघाच्या समीकरणांबाबत सांगयचे झाल्यास या विधानसभा मतदारसंघात ब्राह्मण आणि राजपूत समाजाचे मतदार आहेत. इतर मागासवर्गीय आणि अनुसूचित जातीचे मतदार देखील लालकुंआ विधानसभा जागेचा निवडणूक निकाल ठरवण्यात निर्णायक भूमिका बजावतात.
गंगोत्री विधानसभा जागा
उत्तराखंडच्या राजकारणात जेव्हा जेव्हा पौराणिक पैलू मांडले जातात तेव्हा गंगोत्री विधानसभेची जागा सर्वात आधी येते. उत्तरकाशी जिल्ह्यातील गंगोत्री सीट खूपच मनोरंजक आहे. इथली स्पर्धा नेहमीच चुरशीची असते, याशिवाय इथून जो निवडणूक जिंकेल तो आपले सरकार स्थापन करेल असाही एक समज आहे. आज नाही तर 60 वर्षांपासून हाच ट्रेंड सुरू आहे. त्यामुळे यावेळी गंगोत्री जागेवर तिरंगी लढत पाहायला मिळत आहे. आम आदमी पार्टीचे मुख्यमंत्रिपदाचे उमेदवार कर्नल अजय कोथियाल हे येथे येणार आहेत कारण त्यांच्या निवडणूक लढवण्याने काँग्रेस आणि भाजप या दोघांनाही चिंतेत टाकले आहे. ते नक्कीच पहिल्यांदाच निवडणूक लढवत आहेत, पण त्यांची लष्करी पार्श्वभूमी त्यांना ‘फौजी मतदारांमध्ये’ लोकप्रिय करते. त्याचवेळी आम आदमी पक्ष असा दावा करत आहे की कोठियाल यांनी त्यांच्या संस्थेच्या माध्यमातून तरुणांसाठी खूप काम केले आहे, असा वर्गही त्यांच्यासोबत जाऊ शकतो.
भाजपबद्दल बोलायचे झाल्यास यावेळी पक्ष नव्या चेहऱ्यावर डाव खेळणार आहे. भाजपाने यावेळी सुरेश चौहान यांना या जागेवरून उमेदवारी देण्यात दिली आहे. माजी आमदार गोपाळ रावत यांच्या निधनानंतर भाजपने सुरेश चौहान यांच्यावर विश्वास व्यक्त केला आहे. विशेष बाब म्हणजे यावेळी दिवंगत सीडीएस बिपिन रावत यांचे भाऊ सेवानिवृत्त कर्नल विजय रावत हे या जागेवर भाजप उमेदवाराचा प्रचार करत आहेत. कर्नल अजय कोठियाल यांच्या लोकप्रियतेचा मुकाबला करण्यासाठी ते रिंगणात उतरले आहेत. काँग्रेसने गंगोत्री मतदारसंघातून पाचव्यांदा विजयपाल सजवान यांच्यावर विश्वास ठेवला आहे. यापूर्वी 2002 आणि 2012 मध्ये ते येथून विजयी झाले होते, तेव्हा उत्तराखंडमध्येही काँग्रेसचे सरकार स्थापन झाले होते. अशा स्थितीत एकदा पक्षाने या दिग्गजांना निवडणुकीच्या रिंगणात उतरवले आहे.
चौबत्ताखल विधानसभा जागा
पौरी गढवाल जिल्ह्यातील चौबत्ताखल हा ग्रामीण भाग हा नेहमीच भाजपचा बालेकिल्ला राहिला आहे. 2002 ते 2017 या काळात झालेल्या चार निवडणुकांपैकी तीन वेळा या जागेवर भाजपचा उमेदवार विजयी झाला आहे. एकेकाळी एक अपक्षानेही निवडणूक जिंकली मात्र अद्याप काँग्रेसला या जागेवर खाते खोलता आले नाही. यावेळी भाजपने दिग्गज नेते आणि राज्य सरकारमधील मंत्री सतपाल महाराज यांना चौबत्ताखल मतदारसंघातून उमेदवारी दिली आहे. 2017 च्या विधानसभा निवडणुकीत ते येथून विजयी झाले होते. यावेळी काँग्रेसने आपले प्रदेश उपाध्यक्ष केसरसिंग नेगी यांना टक्कर देण्यासाठी मैदानात उतरवले आहे, तर दुसरीकडे आम आदमी पक्षानेही युवासेनेचे प्रदेशाध्यक्ष दिग्मोहन नेगी यांच्यावर विश्वास व्यक्त केला आहे.
चौबत्ताखल विधानसभा मतदारसंघाच्या समीकरणांबाबत सांगायचे झाल्यास या विधानसभा मतदारसंघात बहुसंख्य राजपूत आणि ब्राह्मण मतदार आहेत. चौबत्ताखल विधानसभा मतदारसंघाच्या निवडणूक निकालांमध्ये ओबीसी मतदारांचीही निर्णायक भूमिका असते. ही समीकरणे सोडली तर चौबत्ताखल मतदारसंघातील विजयाचे अंतर नेहमीच मोठे राहिलेले नाही. ही एक अशी जागा आहे जेथून अनेक उमेदवार उभे राहतात. त्यामुळे विजयाचे अंतर कमी आहे. आगामी निवडणुकीतही येथून 9 उमेदवार आपले नशीब आजमावत आहेत, 2017 च्या निवडणुकीत 17 उमेदवार रिंगणात होते, तर 2012 मध्ये 9 उमेदवार उभे होते.
खातिमा विधानसभा
खतिमा हे उत्तराखंडमधील सर्वात हाय प्रोफाईल सीट मानली जाते. उधमसिंह नगर जिल्ह्यात येणारी ही जागा यावेळी सर्वांच्या नजरेत आहे. येथूनच सध्याचे मुख्यमंत्री आणि भाजपचे उमेदवार पुष्कर सिंह धामी निवडणुकीच्या रिंगणात आहेत. यापूर्वी दोनदा येथून ते आमदार म्हणून निवडणूक आले, त्यामुळे यंदा हॅट्ट्रिक करण्याचा प्रयत्न करत आहेत. यावेळी त्यांच्यासमोर एकही विद्यमान मुख्यमंत्री आपली खुर्ची वाचवू शकणार नसल्याचा समज मोडून काढण्याचे आव्हान आहे. मात्र यावेळी पुष्कर सिंग धामी आपली जागा वाचवतील असा विश्वास आहे. त्यांच्या विकासकामांवर त्यांचा पूर्ण विश्वास आहे.
मात्र 2017 च्या निवडणुकीत धामी यांच्याकडून अल्प मतांनी पराभूत झालेले काँग्रेसचे उमेदवार भुवन कापरी हे त्यांच्या स्वप्नाला आव्हान देण्याचे काम करत आहेत. अशा स्थितीत खतिमामध्ये ते यावेळी आपले स्थान भक्कम मानत आहेत. कोरोनाच्या काळात त्यांनी मैदानावर जाऊन अनेकांची सेवा केली आहे, असा विश्वासही त्यांनी व्यक्त केला. याशिवाय काँग्रेसच्या दृष्टीने येथील राजकीय समीकरण यावेळी धामी यांच्या विरोधात जाणार आहे. खतिमातील मुस्लीम आणि शीख समाज भाजपवर प्रचंड नाराज आहे, त्यामुळे धामी यांना त्याचे परिणाम भोगावे लागतील, असे पक्ष गृहीत धरत आहे.
खातिमाच्या जातीय समीकरणाबद्दल बोलायचे तर या विधानसभा मतदारसंघात महाराणा प्रतापांचे वंशज मानल्या जाणाऱ्या राणा-थारू घराण्यांबरोबरच पिथौरागढ, मुनसियारी, लोहघाट, चंपावत भागातील डोंगरी लोकही राहतात. देशाच्या फाळणीच्या वेळी आलेल्या शीख कुटुंबांची आणि मुस्लिमांचीही संख्याही बरीच आहे.
हरिद्वार ग्रामीण विधानसभा जागा
हरिद्वार जिल्ह्यातील हरिद्वार ग्रामीण विधानसभेत यावेळी कडवी लढत पाहायला मिळणार आहे. येथून माजी मुख्यमंत्री हरीश रावत यांची कन्या अनुपमा रावत बाजी मारत आहे. तिला 2017 मध्ये वडिलांच्या पराभवाचा बदला घ्यायचा आहे. यावेळी येथील जनता आपल्या दाव्यांवर विश्वास दाखवेल, असा त्यांना विश्वास आहे. मात्र दुसरीकडे भाजपने हरिद्वार ग्रामीण विधानसभा मतदारसंघातून मंत्री यतीश्वहरानंद यांना तिसऱ्यांदा उमेदवारी दिली आहे. 2017 मध्ये त्यांनी हरीश रावत यांचा मोठ्या फरकाने पराभव केला. यावेळी पुष्करसिंग धामी यांच्याप्रमाणे तेही विजयाची हॅट्ट्रिक साधण्याचा प्रयत्न करत आहे. या जागेवरून बसपने युनूस अन्सारी यांना उमेदवारी दिली आहे. मात्र त्यांच्या विजयाचा मार्ग कितपत मोकळा होतो हे 10 मार्चला समोर येईल. मात्र त्यांच्या आगमनामुळे मुस्लिम मतांची विभागणी होण्याची शक्यता राजकीय जाणकारांनी व्यक्त केली आहे. अशा स्थितीत या जागेवरील लढत तिरंगी होऊ शकते.
हरिद्वार ग्रामीण विधानसभा मतदारसंघाच्या जातीय समीकरणाबाबत बोलायचे झाले या विधानसभा मतदारसंघात दलित आणि इतर मागासवर्गीय मतदारांचीही निर्णायक भूमिका आहे. या विधानसभा मतदारसंघात मुस्लिम मतदारांची संख्याही सर्वाधिक आहे.
बाजपूर विधानसभा जागा
उधमसिंह नगर जिल्ह्यातील बाजपूर ही जागा उत्तराखंडच्या राजकारणातील महत्त्वाचा गड मानली जाते. यावेळी या जागेवर रंजक लढत पाहायला मिळणार आहे. काँग्रेससाठी ही जागा आणखी खास बनली आहे कारण येथून त्यांनी आपला सर्वात मोठा दलित चेहरा यशपाल आर्य यांना उमेदवारी दिली आहे. यशपाल आर्य यांनी 2017 च्या निवडणुकीत भाजपाला टक्कर देत विजयी झाले होते. त्यांनी आगामी निवडणुकीच्या अगदी आधी घरवापसी केली आणि पक्षाने त्यांना त्याच जागेवरून उमेदवारी दिली जेथून ते 2017 मध्ये भाजपच्या तिकिटावर विजयी झाले होते. अशा स्थितीत बाजपूरमधून यशपाल आर्य तिसऱ्यांदा निवडणूक जिंकण्यासाठी प्रयत्नशील आहेत.
पण अनेक विरोधकही त्यांच्या मार्गात आडवे आले आहेत. भाजपने येथून राजेश कुमार यांना उमेदवारी दिली आहे, जे यावेळी पक्षांतर करणाऱ्यांना जनता पूर्णपणे नाकारेल असे गृहीत धरत आहे. दुसरीकडे आम आदमी पक्षानेही येथून तगडा उमेदवार उभा केला आहे. सुनीता तमटा बाजवा ज्या पूर्वी काँग्रेस पक्षाकडून जागेची अपेक्षा करत होत्या, त्या आता बाजपूरमधून आपच्या तिकिटावर निवडणूक लढवत आहेत. शेतकरी आंदोलनात सक्रिय असलेल्या जगतार सिंग बाजवा यांच्या त्या पत्नी आहेत. त्यानुसार या जागेवर त्यांची भाजपशी स्पर्धा होणार आहे. तसे पाहता समाजवादी पक्षानेही या जागेवरून धनराज भारती यांना तिकीट दिले आहे. बसपच्या वतीने विजयपाल जाटव यांना संधी देण्यात आली आहे. आप आणि काँग्रेस यांच्यात अल्पसंख्याक मतांचे विभाजन होऊ शकते, असे निवडणूक तज्ज्ञांचे मत आहे. असे असले तरी त्याचे काही फायदे भाजपला गेले असतील.
जातीय समीकरणाबद्दल सांगायचे झाल्यास बाजपूरमध्ये शीख मतदारांची सर्वाधिक लोकसंख्या आहे. यानंतर बक्सा जमातीचे लोक आहेत. सुमारे 25 टक्के अनुसूचित जाती, 9 टक्के बक्सा, सुमारे 10 टक्के शीख, 8 टक्के ब्राह्मण, 2 टक्के राजपूत, 22 टक्के मुस्लिम, सुमारे 8 टक्के ओबीसी, 5 टक्के पंजाबी, 5 टक्के ठाकूर आहेत.
