देशभरात ‘हर घर तिरंगा’ मोहीम आजपासून सुरू; जाणून घ्या राष्ट्रध्वज फडकवण्याबाबतचे महत्त्वाचे नियम

भारताच्या स्वातंत्र्यला यंदा 75 वर्ष पूर्ण झाल्यानिमित्ताने देशभरात मोठ्या उत्साहाचे वातावरण पाहायला मिळत आहे. या पार्श्वभूमीवर केंद्र सरकारकडून आजपासून हर घर तिरंगा मोहिम राबवली जात आहे. 13 ते 15 ऑगस्टदरम्यान प्रत्येक घरावर आणि ऑफिससेमध्ये देशाचा राष्ट्रध्वज फटकवण्याचं आवाहन करण्यात आलं आहे.

‘हर घर तिरंगा अभियान’ अनोख्या पद्धतीने सुरू करताना, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी त्यांच्या शासकीय निवासस्थानी रक्षाबंधन उत्सवात सहभागी होणाऱ्या प्रत्येक मुलाला ‘तिरंगा’ भेट दिला. तर केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा आणि त्यांच्या पत्नी सोनल शहा यांनी आजपासून ‘हर घर तिरंगा’ मोहिमेला सुरुवात करताना त्यांच्या निवासस्थानी तिरंगा फडकावला.  याशिवाय उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांनी लखनऊ येथील मुख्यमंत्र्यांच्या निवासस्थानी शाळकरी मुलांसमवेत ‘हर घर तिरंगा’ मोहिमेला सुरुवात केली आहे. गुजरातचे मुख्यमंत्री भूपेंद्र पटेल यांनी ‘हर घर तिरंगा अभियाना’अंतर्गत सुरेंद्रनगरमध्ये आयोजित केलेल्या तिरंगा रॅलीला हिरवा झेंडा दाखवला.

दरम्यान महाराष्ट्रासह देशभरात हर घर तिरंगा मोहिमेनिमित्त रॅलींचे आयोजन करण्यात आले आहे. नागपूरात केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी, आणि उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांची मुख्य उपस्थित तिरंगा रॅलीचे आयोजन करण्यात आले होते.

#WATCH | Delhi: Union Home Minister Amit Shah and his wife Sonal Shah hoist the tricolour at their residence as the #HarGharTiranga campaign begins today. pic.twitter.com/nvxJTgK7nC

— ANI (@ANI) August 13, 2022

तिरंगा फडकवण्याबाबतचे नियम

अशा परिस्थितीत भारतीय ध्वज तिरंगा वापरणे आणि फडकवणे यासंबंधीचे भारतीय ध्वज संहितेचे नियम जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे. तिरंग्याचा वापर आणि प्रदर्शन हे राष्ट्रीय अभिमानाचा अपमान प्रतिबंधक कायदा 1971 आणि भारतीय ध्वज संहिता 2002 द्वारे नियंत्रित आहे.

26 जानेवारी 2002 रोजी भारतीय ध्वज संहितेत सुधारणा करण्यात आली आणि नागरिकांना त्यांच्या घर, कार्यालये आणि कारखान्यांवर केवळ राष्ट्रीय दिवसच नव्हे तर कोणत्याही दिवशी तिरंगा फडकवण्याची परवानगी देण्यात आली. कायद्याच्या आधारे राष्ट्रध्वज कसा फडकवावा याबाबत नागरिकांनी नियम व नियमांचे पालन करावे. ध्वजाचा आकार नेहमी आयताकृती असावा, लांबी आणि उंचीचे गुणोत्तर 3:2 असावे.

‘हर घर तिरंगा’ अभियानाचा देशभरात उत्साह दिसून येत आहे. यापूर्वी देशात तिरंगा सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत फडकावण्याचा नियम होता. मात्र जुलै 2022 मध्ये सरकारनं या नियमात सुधारणा केली आणि त्यानंतर आता रात्रंदिवस राष्ट्रध्वज फडकवता येणार असल्याचे जाहीर केले.

राष्ट्रध्वज कसा असावा?

20 डिसेंबर 2021 रोजीच्या आदेशाद्वारे ध्वज संहितेत सुधारणा करण्यात आली. आता पॉलिस्टरपासून बनवलेल्या मशीनने विणलेल्या ध्वजांचा वापर करण्यास देखील परवानगी आहे. पूर्वी लोकर, कापूस, रेशीम, खादी इत्यादींचे हाताने कातलेले व हाताने विणलेले कापड वापरले जायचे.

वाहनांवर ध्वज लावता येईल का?

कोणत्याही वाहनावर झेंडा लावू नये. ठराविक व्यक्तींच्या वाहनांशिवाय कोणत्याही वाहनात ध्वज प्रदर्शित करता येणार नाही. फक्त राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, पंतप्रधान, कॅबिनेट मंत्री, राज्यपाल, लेफ्टनंट गव्हर्नर, राज्यमंत्री.लोकसभा अध्यक्ष, राज्यसभेचे उपाध्यक्ष, भारताचे सरन्यायाधीश, सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश, उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश, उच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश यांच्या वाहनांवर बसवता येईल.

काय काळजी घ्यावी?

ध्वज आदराने ठेवावा. इतर कोणताही ध्वज घेऊन उडताना तिरंग्याची उंची सर्वात वर असेल याची काळजी घ्यावी. ध्वज फडकवताना भगवा रंग नेहमी वर ठेवावा, उभा फडकवताना भगवा रंग ध्वजाच्या उजव्या बाजूला असावा.

काय करु नये?

फाटलेला झेंडा कधीही फडकवू नये. राष्ट्रध्वज कोणत्याही पोशाखात किंवा गणवेशात किंवा कोणत्याही पोशाखात वापरता येणार नाही. राष्ट्रध्वज जमिनीवर, पाण्यावर लावू नये आणि फडकवताना या वस्तूंना स्पर्श करू नये. ध्वज काहीही किंवा कोणालाही गुंडाळण्यासाठी वापरले जाऊ नये.

‘घरोघरी तिरंगा’उपक्रमात मोठ्या संख्येने सहभागी व्हा…ठाणे जिल्हाधिकाऱ्यांचे आवाहन